«Փախստականները ձայն չունին, անոնք անձայն են ու լուռ, ատոր համար ալ իմ հիմնական նպատակս է՝ անոնց մասին խօսիլ, լուսաբանել եւ եթէ կարելի ըլլայ՝ օգնել: Այսօր Սուրիոյ մէջ եղած դէպքերը ինծի ակամայ յիշեցնել կու տան 100 առաջ մեր ժողովուրդին դէմ եղած դէպքերը»,-«Արեւելք»ին հետ հարցազրոյցին յայտնած է նկարչուհի Զեփիւռ Ճերահեան:
Ճերահեան, որուն անհատական «Չլսուած ձայներ» ցուցահանդէսի բացումը պիտի կայացուի յառաջիկայ օրերուն, ըսաւ. «Ցուցահանդէսը «Չլսուած ձայներ» անուանեցի, որովհետեւ փախստականները ձայն չունին, անոնք անձայն են ու համր: Յաճախ ամերիկացի ընկերուհիներուս կը բացատրեմ, թէ մենք հոս շատ քմայքոտ կ′ապրինք, անդին՝ Հալէպի մէջ մարդիկ փողոցները կը մորթուին, նոյնն ալ՝ Մուսուլի եզիտիները: Հոս բոլորը պարապ բաներով զբաղած են եւ կարծես քնացած են: Բարեբախտաբար, հիմա կան մարդիկ, որոնք փոխուած են, տարբեր աչքով կը դիտեն սուրիացի փախստականները: Առաջնահերթութեններէս կը նկատեմ մարդոց միտքերը քիչ մը փոխել կամ արթնցնել: Պէտք է զիրենք ուշադրութեան հրաւիրել եւ բացատրել, որ փախստականներն ալ մարդ են, անոնք ալ ձայն ունին, փախստականն ալ կրնայ ունենալ իր գանգատները, օրինակ՝ ամուսինը ո՞ւր է, կամ քոյրը եւ եղբայրը մահացա՞ծ են, որո՞ւն պիտի գանգատի կամ ո՞վ պիտի լսէ զինք»:
Ան, պատմելով, այս ցուցահանդէսի շարժառիթներուն մասին, յայտնեց. «Ստեփան Փարթամեանը միշտ գնահատած է նկարներս, եւ երբ նման ցուցահանդէս մը ընելու մասին փափաք յայտնեցի, անմիջապէս ընդառաջեց եւ յայտնեց իր պատրաստակամութիւնը՝ յաջողցնելու համար այս գործը: Նկարչութիւնն այնպիսին է, որ պէտք է ոգեւորուիս, ժամանակ տրամադրես: Ցուցահանդէսին տեղադրուելիք աշխատանքներս 2 ամիս առաջ սկսայ պատրաստել: Այս կարճ ժամանակամիջոցին մէջ կրցայ 17 աշխատանք ընել, որուն համար շատ ուրախ եմ: Բոլոր նկարները սուրիական գաղթականները կը ներկայացնեն»:
Պատմելով նկարչութեան հետ իր ունեցած կապին մասին՝ Զեփիւռ ըսաւ. «Մանկութեանս օրերէն սկսած եմ գծել դպրոցը եւ տունը: Երբ ժամանակ ունենայի, ընդհանրապէս աչքեր եւ աղջիկներ կը գծէի: Այսօր ունեցած նկարներուս մեծ մասը պատրաստած եմ յղութեան օրերուս: Արհեստավարժ նկարիչ մը չեմ, բայց եւ այնպէս յաճախ կը զգամ, որ նկարչութիւնը կը խաղաղեցնէ հոգիս: Ես փափուկ տեսակի արուեստագէտ եմ, շատ զգայուն: Կը կարծեմ, որ այս մէկը շնորհք է: Կը նկարեմ զգացողութեան եւ սիրոյ ընդմէջէն: Միշտ կը խորհիմ, որ Աստուած ինծի ձիրք մը տուած է, եւ այս խնդիրները, որ կը պատահին Հալէպի, Սուրիոյ եւ ամբողջ Միջին Արեւելքի մէջ՝ ինծի մղիչ ուժ կը դառնան: Առաջին փախստականը, որ նկարեցի, սուրիացի կին մըն էր, քանի այդ պատկերները շատ ցաւալի էին ինծի համար»:
Ցուցահանդէսի նիւթին եւ իր անձնական կեանքի կապակցութեան մասին երիտասարդ արուեստագէտը նշեց. «Ծնած եմ Հալէպ եւ հոն հասակ առած եմ: 17 տարեկան էի, երբ Ամերիկա փոխադրուեցայ: Այն սկզբունքները, որ մեր ծնողները մեր մէջ դրած են, բարեբախտաբար, երբեք չեն փոխուած: Այս բոլոր հարցերուն քոյրս իր ընտանիքով Հալէպ էր: Իբր կին եւ մայր պէտք է կեդրոնանաս քու առօրեայիդ, սակայն մտքիդ մէկ բաժինը միշտ Հալէպ կը մնայ: Հոս եմ երկար տարիներէ ի վեր, բայց կարծես տունս Հալէպ է: Իսկ Հայաստանի մասին խօսելով՝ շատ քիչ են այն բախտաւորները, որ զայն կրնան հայրենիք կոչել: Ճիշդ է՝ բոլորիս հայրենիքն է, բայց քիչերուն տունն է: Եւ այնտեղ, ուր մենք տուն կը կոչենք, մոխիրներու մէջ կ′այրի, շատ ցաւալի է: Հայաստանն է իմ առաջին հայրենիքս, յետոյ՝ Հալէպը, յետոյ Ամերիկան, հակառակ որ հոս կ′ապրիմ: Կրնայ ըլլալ, եթէ փոքր տարիքիս եկած ըլլայի, տարբեր մտածէի: Բայց, քանի որ այդ սկզբունքով սնուած եմ, այդ մշակոյթը տեսած եմ, այդ մթնոլորտին մէջ ապրած եմ, չեմ կրնար 3-րդ մակարդակի վրայ դնել, ինչպէս կ′ըսեն ծննդավայրը ուրացողը մարդ չէ, պէտք է միշտ յիշենք»:
«Արեւելք»ի հարցին՝ ընդհանրապէս ամերիկացի ժողովուրդին Միջին Արեւելքի մէջ ընթացող ծանր դէպքերուն վերաբերեալ ունեցած երեւելի անտարբերութեան մասին, Ճէրահեան պատասխանեց. «Լրատուամիջոցները շատ մեծ դերակատարութիւն ունին Սուրիոյ խնդիրը այլափոխելու մէջ: Երբ ժողովուրդը հեռուստացոյցերէն կամ ընկերային ցանցերէն անընդհատ կը լսէ թէ պատահածը քաղաքացիական պատերազմ է եւ իբր երկրին նախագահը ռումբեր կը նետէ իր ժողովուրդին վրայ, կը հաւատան ասոր, ուրիշ բան չեն գիտեր: Քանի մենք հոն ծնած-մեծցած ենք, կ′ուզենք աւելի խորանալ հարցերուն մէջ, որովհետեւ գիտենք թէ իրական չեն այդ լուրերը: Անձնապէս լաւ գիտեմ, որ եթէ այդ նախագահը չ′ըլլար եւ ժողովուրդին չպաշտպանէր, քոյրս ու ընտանիքը շատոնց մահացած կ′ըլլային: Քրոջս փոխանցմամբ, սուրիական բանակի զինուորները իրենց տան առջեւ պատնէշ կազմելով կեցած են. եթէ անոնք հոն չ′ըլլային ընդդիմադիրները կու գային եւ կը մորթէին զիրենք: Այս բոլորը իմանալէ ետք, ինչպէ՞ս հաւատամ, որ այս մարդը պիտի ռմբակոծէ իր ժողովուրդը: Ամբողջը սուտ լրատուութիւններ եւ ծանուցումներ են, եւ ես իբր անհատ՝ եթէ կարենամ 5 հոգիի կարծիքը ուղղել, շատ լաւ կ′ըլլայ: Նիւթապէս օգնելն ալ ժխտական կողմերը ունի: Ինչո՞ւ այդ փախստականը օր մը հանգիստ պատառ չ′ունենայ: Այս մարդիկ պէտք է ճիշդը գիտնան: Պատերազմները ահաւոր չեն, այլ ահաւոր է անկէ վերջ եկածը, աղքատութիւնը, հիւանդութիւնը, թափառական մարդիկ ուրիշ երկիրներու մէջ…»նկատել,- տուաւ Լոս Անճելըս ապրող հայուհին:
Ան նաեւ յայտնեց, որ Սուրիոյ մէջ տեղի ունեցածը քաղաքացիական պատերազմ մը չէ եւ այս առումով ըսաւ. «Իբր սուրիահայ, աւելի ճիշդը հալէպահայ, ես շատ դէմ եմ, երբ կ′ըսեն Սուրիոյ մէջ քաղաքացիական պատերազմ տեղի կ′ունենայ: Այսինքն, երբ երկիր մը կայ, ուր քոյրդ հոն է, բոլոր տեղեկութիւնները իրմէ կ′առնես, ինք անձամբ քեզի ամէն ինչ կը պատմէ եւ կ′ըսէ, որ տարբեր համայնքներու մարդիկ կը զոհուին, խնդրեմ ըսէք՝ եղածը ի՞նչ կապ ունի քաղաքացիական պատերազմի հետ: Կը խորհիմ, որ քանի մը երկիրներ կան այս եղածներուն ետին, եւ տնտեսական խնդիր մը կայ: Ցաւ ի սիրտ, սովորական ու անզէն մարդիկ կը տուժեն, կը մեռնին եւ այս իրականութիւնը, ինչպէս շատ մը պատերազմներու պարագային իրականութիւնները, ի յայտ կ’ելլեն դէպքերէն 40-50 տարի յետոյ»:
Վերադառնալով իր ցուցահանդէսին, ամերիկաբնակ հալէպահայը բացայայտեց.«Ցուցահանդէսին հասոյթը կ’ուզէի կազմակերպութեան մը նուիրել, փնտռտուքէ ետք, սակայն, որոշեցի, որ այդ օրը 10-12 կազմակերպութիւններէ բաղկացած ցանկ մը պատրաստել, որպէսզի փափաքողները իրենց նուիրատուութիւնը անոնց կատարեն: Կ′ուզեմ հայրենակիցներուս ըսել՝ ինչպէս Եղեռնը չենք մոռցած 100 տարի վերջ, նոյնը պէտք է զգանք Սուրիոյ նկատմամբ: Պատասխանատուութիւն պէտք է զգայ մանաւանդ Հայաստանի կառավարութիւնը: Կարեւոր է յիշել, որ ասոնք ալ մարդ են եւ մանաւանդ Հայաստանի օգնութեան կարիքը ունին: Եթէ կառավարութիւնը սիրտը քիչ մը աւելի լայն բանայ, հոն մնացած քանի մը հազար հայերը կարենայ ձեւով մը դուրս հանել, իմ առաքելութիւնս ամբողջացած կ′ըլլայ: Շատ կը կարդամ պատերազմներու մասին: Սուրիան այժմ Չէչէնիոյ պատերազմը կը յիշեցնէ: 10 տարի շարունակ երկիրը ռմբակոծեցին, քարուքանդ ըրին, թէկուզ շատ մարդ տեղեակ չէ այս պատմութենէն, բայց հիմա երբ այցելես, բոլորովին նոր երկրի մը կը հանդիպիս: Շատ մեծ յոյս ունիմ, որ օր մը, տարիներ ետք, Նոր Հալէպ, Նոր Սուրիա մը պիտի տեսնենք եւ շատեր կրկին պիտի վերադառնան»,- եզրափակեց՝ Զեփիւռ Ճերահեան:
Յայտնենք, որ «Չլսուած ձայներ» ցուցահանդէսի բացումը տեղի պիտի ունենայ ուրբաթ, 28 հոկտեմբեր, երեկոյեան ժամը 8-ին՝ ամերիկահայ լրագրող Ստեփան Փարթամեանի հիմնած Armenian Arts ցուցասրահին մէջ եւ կը շարունակուի 29 եւ 30 հոկտեմբերին: