ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ՍՈՒՐՄԵՆԵԱՆ
Լրացաւ ARPA (Analysis, Research and Planning for Armenia) Institute-ի, թարգմանաբար «Վերլուծութիւն, հետազօտութիւն եւ ծրագրաւորում Հայաստանի համար» հասարակական հիմնարկի (Լոս Անճելըս) հիմնադրութեան 25ամեակը։
ԱՐՓԱն կեանքի կոչուեց Հայաստանի վերանկախացման ամենածանր ժամանակներին, 1992 թուականին, հայրենիքի եւ սփիւռքի գիտական եւ ճարտարագիտական շրջանակների կողմից ճանաչուած եւ յարգուած Դոկտ. Յակոբ Փանոսեանի նախաձեռնութեամբ։ Դոկտ. Փանոսեանն իր շուրջ հաւաքեց գիտութեան, ճարտարարուեստի եւ տնտեսութեան տարբեր ոլորտների մասնագէտ մտաւորականների։
Բոլորին միաւորողը եղաւ նորանկախ հայրենիքի բարգաւաճ ապագայի տեսլականը՝ սփիւռքի մտաւոր կարողութիւնների օժանդակութեամբ եւ մասնակցութեամբ նպաստել հայրենիքի զարգացմանն ու վերելքին։
Հիմնադրումից քառորդ դար անց անվերապահօրէն կարող ենք հաստատել, որ ԱՐՓԱն, հաւատարիմ որդեգրած իր առաքելութեանը, իր համեստ, սակայն տեսանելի մասնակցութիւնն է բերել հայրենի իրականութիւնից ներս։
Նշենք հիմնադրութեան սկզբնական տարիներին իրագործուած կարեւոր աշխատանքներից մի քանիսը.
• Մասնակցութիւն կազմակերպելու Մեծամօրի հիւլէական ուժանիւթի կայանի վերագործարկման համաժողովը,
• Երեւանի Էրեբունի հիւանդանոցում ստեղծուեց Սագօ Դիլքեանի անուան Արեան Պահեստանոցը (blood bank), յետագայում նոյնանման պահոց ստեղծուեց նաեւ Գիւմրիում,
• Հայաստանի եւ Արցախի աւելի քան 30,000 դպրոցահասակ երեխաների համար ստեղծուեց «Առողջ ապրելակերպ» ուսուցման ծրագիրը։ Այժմ այս ծրագիրը պարտադիր դասաւանդւում է Հայաստանի Հանրապետութեան դպրոցների 9րդ դասարանների աշակերտներին։
• Սերտ համագործակցութիւն է հաստատուել Հայաստանի բարձրագոյն կրթութեան երկու կարեւորագոյն հաստատութիւնների՝ պետական եւ ճարտարագիտական համալսարանների, ինչպէս նաեւ գիտութիւնների ազգային կաճառի տիրոյթում գործող գիտահետազօտական հիմնարկութիւնների հետ։ Հանգանակութիւնների միջոցով գնուել եւ այդ հաստատութիւններին են ուղարկուել արդիական թանկարժէք սարքաւորումներ։
Վերջին ինը տարիներին ճարտարագիտական, կիրառական գիտութիւնների եւ այլ բնագաւառների համալսարանական ուսանողութեան համար ԱՐՓԱն կազմակերպում է նորարարական ամէնամեայ մրցոյթներ։ Լաւագոյններն արժանանում են դրամական պարգեւատրումների։ Մինչ այժմ, այս մրցոյթների մրցանակակիրներին յատկացուել է աւելի քան $50,000 ընդհանուր պարգեւավճար։
Ներկայում, նորարարական մրցոյթներին մասնակցում են նաեւ մինչեւ 35 տարեկան աշխատողներ նոյնպէս։
Մեծ յաջողութեամբ իրագործւում են սփիւռքահայ եւ այլազգի ճանաչուած գիտնականների մասնակցութեամբ հեռավար դասընթացներն ու դասախօսութիւնների շարքերը հայրենի համալսարանների ուսանողութեան եւ դասախօսների համար։ Տեղին է նշել, որ այլազգի գիտնականներն ու մասնագէտներն ուրախութեամբ են ընդառաջում դասախօսութիւններ վարելու ԱՐՓԱի խնդրանքին իրենց բոլորովին անծանօթ հայաստանեան համալսարանների համար։
ԱՐՓԱի նախաձեռնութեամբ եւ գործօն մասնակցութեամբ Հայաստանում իրագործուող կարեւոր նախագծերին պէտք է նշել՝ ճարտարագիտական նոր միջոցների կիրառմամբ 14 քմ. երկարութեամբ ոռոգման խողովակաշարի փորձարարական վերանորոգումը։ Փորձարկման յաջողուած արդիւնքների դէպքում նշուած նորարարական միջոցը ստանալու է լայն կիրառում։ Ընթացքի մէջ է Հայաստանի մի քանի դպրոցներում գիտական մրցոյթներ կազմակերպելու ԱՐՓԱի ծրագիրը։ Կրթութեան եւ գիտութեան նախարարութիւնը խոստացել է նոյն ծրագիրն ընդգրկել հանրապետութեան բոլոր դպրոցներում։
ԱՐՓԱն կարեւորում է գիտական գերարդիական նշանակութիւն ունեցող նանօ-տեքնոլոգիական հետազօտական կենտրոնի ստեղծումը Հայաստանում։
Այս բնագաւառի լոսանճելըսաբնակ հայ մասնագէտներ, համագործակցաբար հայաստանեան գործընկերների հետ, մշակում են կենտրոն ստեղծելու ու այն սարքաւորելու անհրաժեշտ պայմանները։
Նախագծի իրականացումը կարօտ է դրամական զգալի ներդրման։
ԱՐՓԱն յոյսով է, որ սփիւռքեան համայնքներն ու անհատ հովանաւորողներն ըմբռնումով են ընդառաջելու համազգային կարեւորութիւն ունեցող գիտական այս ծրագրին։
Յաւելենք, որ տեղական գետնի վրայ սպասուած միջոցառումներ են ԱՐՓԱի կազմակերպած ամէնամսեայ դասախօսութիւնները։
ԱՐՓԱն գոյութեան իր 25ամեայ յոբելեանը նշում է որպէս հայ իրականութեան մէջ ճանաչուած եւ գնահատուած արհեստավարժ կազմակերպութիւն։
Այն տարբեր ոլորտների մասնագէտների եւ գիտնականների ի մի եկած համերաշխ խումբ է։
Խոստովանենք, որ ԱՐՓԱի ազգօգուտ գործունէութեան հիմնական բեռն ընկած է իր նախագահի՝ Դոկտ. Յակոբ Փանոսեանի ուսերին։ Նրա անդադրում եռանդն ու ամբողջ էութեամբ ԱՐՓԱի ծրագրերի իրականացմանն ուղղուած նուիրուածութիւնն ապշեցուցիչ են եւ արժանի պատշաճ գնահատականի։
Կարեւորը, որ ԱՐՓԱյին հաւատում են։
Չափազանցած չեմ լինի եթէ ասեմ, որ այսօր ԱՐՓԱն հայրենիք-սփիւռք գիտական, կրթական եւ ճարտարագիտական կապի մէջ խթանիչ օղակներից մէկն է։ Այդ օղակը պէտք է օգտագործել կամրջելու ամերիկահայ գիտական ու ճարտարագիտական համայնքի ծանօթ եւ դեռեւս անծանօթ ներուժը՝ ի նպաստ հայրենիքի։
Այստեղ է, որ ինչ որ մէկի հրապարակ նետած ինքնամխիթարական ասոյթը թէ՝ «մեր հարեւաններից մէկը նաֆթ ունի, միւսը՝ ծով, իսկ Հայաստանը՝ սփիւռք»՝ պէտք է դառնայ իրականութիւն։
Ընդունենք, որ սփիւռքի դերակատարութիւնն առայժմ անբաւարար է, անկազմակերպ, քաոսային։
Քար քցելու ժամանակը չէ, վախենամ՝ երկու կողմի պարտէզներն էլ քարերով լցուեն։
ԱՐՓԱի 25ամեայ յոբելեանը նշուելու է Շաբաթ, Յուլիս 15, 2017ին, Կլենտէյլի Civic Auditoriumի սրահում։ Նախ՝ առաւօտեան ժամը 10ից մինչեւ երեկոյեան ժամը 5ը տեղի է ունենալու գիտական համաժողով, ուր Հայաստանից, սփիւռքի տարբեր երկրներից ժամանած ու տեղի գիտնականներ ներկայացնելու են իրենց տեսակէտները հայ հասարակութեանը յուզող այժմէական խնդիրների շուրջ։
Գիտաժողովի մուտքն ազատ է։
Երեկոյեան ժամը 7ից սկսեալ, նոյն վայրում տեղի է ունենալու յոբելենական ճաշկերոյթ։
Ճաշկերոյթի ընթացքին ԱՐՓԱն իր գնահատանքն է յայտնելու ճանաչուած գործարար, արդիւնաբերող եւ բարերար Պրն. Զաւէն Աքեանին, մարդ, ում կեանքի անցած ազնիւ ճանապարհը լաւագոյն օրինակ կարող է ծառայել երիտասարդ սերնդի համար։
Վերջացնեմ՝ ԱՐՓԱին ուղղուած լաւագոյն մաղթանքներով։
Այն մեր ազգին անհրաժեշտ կազմակերպութիւն է։