ՅՈՎՍԷՓ ՆԱԼՊԱՆՏԵԱՆ
Լոյս տեսած է անուանի գրող, ազգագրագէտ, պատմաբան Արծրուն Ալեքսանեանի «Լեռնաձոր» ազգապատում վէպը (Երեւան, հր. «Վան Արեան», 2017, 424 էջ):
Հեղինակը մանրակրկիտ ուսումնասիրած է մեծատաղանդ զօրավար Գարեգին Նժդեհի ռազմական գործողութիւնները պատմական «Ձորք» գաւառի մէջ, ուր ապօրինաբար 1914-18 թուականներուն Մեղրիի լեռնանցքով Կապանի, Զանգեզուրի հարաւ-արեւելեան տարածքն էին թափանցած աւելի քան 70 հազար թուրքեր, ազերի յելուզակներ: Անոնք կը ձգտէին Անքարա-Պաքու գիծը պահպանել, գրաւել, որպէս իրենց անբաժան տարածք:
Նժդեհը տաղանդաւոր սպաներ՝ Արուստամ Սարդարեանի եւ Կարապետ Նարինեանի հետ կը ներկայանայ իր (ազերի) խմբապետներուն, բացատրելով, որ հայկական հինաւուրց տարածքներէն հեռանան… ազերիներէն կտրուկ ու չոր մերժում ստանալով, Լեռնաձորի տակ, այսօրուայ Քաջարան քաղաքի տարածքի եւ Գեղուաձորի մէջ ահեղ ճակատամարտեր կու տայ, դուրս կը շպրտէ դէպի արեւմուտք ու կ’ազատագրէ պատմական Ձորք գաւառի տարածքները: Այսօր այդ տարածքներու վրայ բարգաւաճ գիւղեր են, որոնց բնակիչները կ’աշխատին Քաջարանի եւ Մեղրիի արդիւնաբերութեան մէջ:
Այս գիրքի մասին Կլիմենտ Յարութիւնեան իրաւացիօրէն կ’ըսէ. «Սա արժէքաւոր, ազգագրական մի աշխատութիւն է, որտեղ բարեխղճօրէն նկարագրւում է գիւղի տնտեսութեան վերելքը, նրա սոցիալական վերականգնումը, 1932ի երկրաշարժի հետեւանքների վերացումը, Մեծ Հայրենականի տարիներին, թիկունքն ու ռազմաճակատը, Նոր Լեռնաձոր գիւղի կառուցումը, որոնք պատմական նշանակութիւն ունեցող գործեր են»:
Պատկերաւոր են Արծրուն Ալեքսանեանի լեզուն ու ոճը, գիրքը յագեցած է լուսանկարներով (կարգ մը լուսանկարներ յաջող չեն), կը կարդացուի մեծ ուշադրութեամբ:
Այս լաթակազմ, ստուարածաւալ գիրքը հեղինակին հերթական 17րդ հատորն է: Ջերմօրէն կ՚ողջունենք եւ կ’ըսենք. Արծրուն ջա՛ն, վարձքդ կատար, գրիչդ դալար: