Դեռ 1996 թուականէն Շուշիի հարցը եղած է բանակցութիւններու սեղանին, Ազգային Ժողովի ամպիոնէն յայտարարեց վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան` շեշտելով, թէ որեւէ կարգաւորում պիտի չըլլար, մինչեւ Շուշիի հարցը չլուծուէր: Պատերազմը, վարչապետին խօսքով, Շուշիի համար եղած է:
«Սարգսեանը յանձնելո՞ւ էր Շուշին: Չէր յանձնելու, պատերազմ էր սկսուելու, եւ ոչ միայն Շուշին, Ղարաբաղի մի մասը յանձնելո՞ւ էր: Լաչինի միջանցքի լայնութեան մասին բանակցային ոչ մի փաստաթղթում ոչ մի բան չկար, դա յետոյ պիտի քննարկուէր: Եւ էս փուլայինին յետոյ մի հատ էլ փուլ է աւելացել` Անվտանգութեան Խորհուրդի նիստում պէտք է որոշուէր Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը, կամ ընթացիկ կարգավիճակը», ըսաւ գործադիրի ղեկավարը:
Անդրադառնալով այս յայտարարութեան յաջորդած քննադատութիւններուն, թէ ինչո՞ւ չկանխեցին կամ չկանգնեցուցին պատերազմը, Փաշինեանը պնդեց, որ առանց Շուշիի հնարաւոր չէր պատերազմ կանգնեցնել կամ կանխել:
Իմ երեկուայ ելոյթով մենք տարածութիւն բացինք Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Արցախի համար, որովհետեւ նախորդ շրջանի բանակցային ողջ գործընթացով Հայաստանը եւ Արցախը զրկուած էին քաղաքական, դիւանագիտական տարածութենէն, յայտարարեց Փաշինեանը՝ նշելով, որ այդ ելոյթով ճանապարհ կը բացուի Հայաստանի եւ Արցախի պետականութիւնը պահպանելու համար:
«Էկզոտիկ մտքեր են հնչում: Սպառնալիք է որպէս հնչում, որ եթէ այդպես չլինի, այնպէս չլինի, Ղարաբաղի ժողովրդին դուրս կը հանենք Ղարաբաղից, կամ դուրս կը գայ Ղարաբաղի ժողովուրդը: Տպաւորութիւն է, որ մարդիկ կան՝ երազում են, որ Ղարաբաղի ժողովուրդը օր առաջ դուրս գայ։ Ո՛չ, մենք ասում ենք, որ Ղարաբաղի ժողովուրդը դուրս չպէտք է գայ, Ղարաբաղի ժողովուրդը պէ՛տք է Ղարաբաղում ապրի, Ղարաբաղում ունենայ իրաւունքներ, ազատութիւններ, կարգավիճակ:
Ղարաբաղի ժողովուրդը Ղարաբաղում պէ՛տք է լինի ղարաբաղցի, արցախցի եւ հայ։ Սրա մասին է խօսքը»,- յայտարարեց Նիկոլ Փաշինեանը՝ յաւելելով, որ պատերազմին զինծառայողները ատոր համար զոհուած են, որպէսզի հեռանկար բացուի Ղարաբաղի եւ Հայաստանի համար։
«Եւ մեր տղաներն, ովքեր ընկել են, փառք նրանց, նրանք կանգնել են էս իրաւունքի համար, Ղարաբաղը չյանձնելու հնարաւորութեան համար: Էն, ինչ որ ես խօսում եմ, Ղարաբաղը չյանձնելու մասին է, որովհետեւ, եթէ մենք այլ ճանապարհով գնանք, Ղարաբաղը յանձնելու ենք` Փառուխի դէպքերը ձեզ օրինակ` կտոր-կտոր», ըսաւ գործադիրի ղեկավարը:
Հայաստանի վարչապետը նկատեց, որ եթէ Սերժ Սարգսեանի թողած բանակցային տրամաբանութիւնը մինչեւ վերջ տանէին, անով Ղարաբաղը յանձնած պիտի ըլլային:
«Որովհետեւ, եթէ նոյնիսկ պէտք է տեղի ունենար հանրաքուէ, հանրաքուէն պէտք է տեղի ունենար կողմերի միջեւ համաձայնեցուած ժամկէտներում: Իսկ Ատրպէյճանն ասում էր` «առնուազն յառաջիկայ 50 տարում հանրաքուէ չի լինելու, թող ատրպէյճանցիները վերադառնան Ղարաբաղ, իրար հետ կ’ապրեն 50 -100 տարի` կողք-կողքի, ատրպէյճանական բնակավայրերը կը բնակեցուեն, 50 տարուց, 100 տարուց յետոյ մենք կը նայենք: Որեւէ այլ պայմանի մենք համաձայն չենք», ըսաւ Փաշինեան` շեշտելով, որ 98-ի փաթեթափուլային փաթեթով հայութիւնը զրկուած էր տարածութենէն: Նախորդ շրջանի բանակցային ամբողջ գործընթացով, անոր խօսքով, Հայաստանն ու Արցախը զրկուած էին քաղաքական, դիւանագիտական տարածութենէն:
«Ճանապարհ ենք բացում, որ մեր ժողովրդին, հազար ներողութիւն, մատաղացու գառան կարգավիճակից դուրս բերենք: Երէկուայ ելոյթով տարածութիւն, ճանապարհ ենք բացում Հայաստանի եւ Արցախի համար, Հայաստանի եւ Արցախի համար ճանապարհ ենք բացում` պետականութիւնը պահելու», ըսաւ Փաշինեան` շարունակելով․ «Հայաստանն ինքնիշխան պետութիւն է, եւ մենք պէտք է բան որոշելու իրաւունքը վերադարձնենք մեզ, որովհետեւ մենք երկիր ենք, մենք ախոռ չենք, մենք երկիր ենք, մենք քաղաքացի ենք, մենք մատաղացու գառ չենք, որ տարբեր տեղերում որոշեն, թէ ոնց եւ ինչքան մեզ մորթեն եւ ներեն: Մենք պետութիւն ենք, ազգ ենք, ինքնիշխան ենք: Այո՛, մենք հպարտ ենք, արնածոր ենք, բայց մենք ունենք ինքնասիրութիւն եւ թոյլ չենք տայ` որոշելու մեր իրաւունքը խլել մեզնից»:
ՀՀ վարչապետը նաեւ յայտնեց, որ մօտ հազար զոհ ունեցեր ենք յայտարարուած խաղաղութեան ժամանակ, որ կը նշանակէ՝ այդ խաղաղութիւն չէ:
Ելոյթի աւարտին Նիկոլ Փաշինեանը կոչ ըրաւ մէկ վայրկեան լռութեամբ յարգել բոլոր նահատակներու յիշատակը: