Սեպտեմբեր 2ին Արցախ նշեց անկախութեան 26րդ տարեդարձը պետական մակարդակով։ Ստեփանակերտ ժամանած էին մեծ թիւով Հայաստանի պետական մարմիններու եւ հասարակական կազմակերպութիւններու ներկայացուցիչներ, գլխաւորութեամբ Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսեանի։ Անոնք մասնակցած են մայրաքաղաք Ստեփանակերտի մէջ տեղի ունեցած տօնական միջոցառումներուն։ 

Նախագահ Սարգսեան Արցախի նախագահ Բակօ Սահակեանի, արցախահայութեան եւ տօնակատարութեան մասնակցելու նպատակով Հայաստանէն ժամանած պաշտօնական պատուիրակութեան ու արտասահմանէն Արցախ մեկնած հիւրերու հետ Վերածնունդի հրապարակէն առաւօտեան հանդիսաւոր քայլերթով այցելած է Ստեփանակերտի յուշահամալիր, ծաղկեպսակ դրած եւ յարգանքի տուրք մատուցած Արցախի անկախութեան համար զոհուած հայորդիներուն յիշատակին։ 

Երեկոյեան, նախագահ Սարգսեան մասնակցած է Ստեփանակերտի մէջ կազմակերպուած տօնական ընդունելութեան, որմէ ետք ներկայ գտնուած է Վերածնունդի հրապարակին վրայ տեղի ունեցած անկախութեան հռչակման տարեդարձին նուիրուած տօնական համերգին։ 

Հատուած՝ նախագահ Բակօ Սահակեանի շնորհաւորական խօսքէն

«26 տարի առաջ մեր ժողովուրդն ընդունեց պատմական որոշում սեփական ճակատագիրն ինքնուրոյն տնօրինելու, ազատ, անկախ, ժողովրդավարական, իրաւական ու սոցիալական պետութիւն կառուցելու մասին։ Այս տարիների ընթացքում Մայր Հայաստանի եւ Սփիւռքի մեր քոյրերի ու եղբայրների հետ միասին մեզ յաջողուել է կեանքի կոչել բազմաթիւ ռազմավարական ծրագրեր, որոնք օր-օրի մօտեցնում են մեզ համազգային նպատակների իրականացմանը, մեր երկիրը դարձնում աւելի ուժեղ եւ ամուր: 
Վստահ եմ՝ քաղաքակիրթ ու առաջադէմ աշխարհը վաղ թե ուշ կը ճանաչի Արցախի ժողովրդի այս արդարացի եւ օրինական որոշումը, անպայման կ՚ընդունի ստեղծուած իրողութիւնները, որոնք վկայում են համամարդկային արժէքներին եւ միջազգային նորմերին ու սկզբունքներին մեր հաւատարմութեան մասին»:

«…Անցած քսանվեց տարիների ընթացքում Արցախը կայացաւ որպէս ամուր, ազատ ու ժողովրդավարական պետութիւն:

Խաղաղ Արցախը ոչ միայն մարտունակ է, այլև կենսունակ և մրցունակ: Արցախի պաշտպանները գիտեն կռուել և յանուն ինչի կռուել: Արցախի զինուած ուժերը պաշտպանում են ոչ միայն Արցախի, այլև Հայաստանի և մեծ հաշուով՝ ողջ հայութեան անվտանգութիւնը: 

Անցած տարուայ ապրիլեան ռազմական գործողութիւնները, որ սանձազերծուած էին Ատրպէյճանի կողմից, ևս մեկ անգամ ի ցոյց դրեցին Արցախի հարցի ռազմական լուծման անհնարինութիւնը:

Այդ արկածախնդրութիւնն ի սկզբանէ դատապարտուած էր ձախողման, քանի որ Պաշտպանութեան բանակն ամուր է, իսկ Արցախի թիկունքին Հայաստանն է և ողջ հայութիւնը:

Այս փառաւոր օրը մենք գլուխ ենք խոնարհում Արցախի ազատութեան համար ընկածների յիշատակի առջև»:

Հայրենի «Լրագիր»ին տուած հարցազրոյցին մէջ, Հայաստանի Հանրապետական կուսակցութեան խօսնակ, Ազգային Ժողովի փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանով խօսելով Արցախի անկախութեան տարեդարձին առիթով, ըսած է. «Բնականաբար, ոչ միայն արցախահայութեան, այլև ողջ հայութեան համար կարևորագոյն խնդիր են մնում անվտանգութեան հիմնահարցերը: Եթե կարճ ձևակերպենք, հայութիւնն արտաքին ճակատում ունի երկու կարևորագոյն խնդիր՝ Արցախի Հանրապետութեան միջազգային ճանաչումը, …իսկ երկրորդ խնդիրը Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչումն է:

Մենք բազմիցս ասել ենք՝ խնդիրը չի լուծւում, որովհետև Ատրպէյճանը ապակառուցողական է, խնդիրը չի լուծւում, որովհետև Ատրպէյճանը մերժում է պայմանաւորուածութիւնները, խնդիրը չի լուծւում, որովհետև Ատրպէյճանը դեռևս չի գիտակցել, որ Արցախը երբեք չի լինելու Ատրպէյճանի կազմում»:

*** 

2 Սեպտեմբեր 1991ին, ժողովրդական պատգամաւորներու Լեռնային Ղարաբաղի մարզային Խորհուրդի, Շահումեանի շրջանային Խորհուրդի և բոլոր մակարդակներու Խորհուրդներու պատգամաւորներու համատեղ նստաշրջանը Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան հռչակման և անոր պետական իշխանութեան ու կառավարման ժամանակաւոր մարմիններու ձևաւորման մասին հռչակագիր ընդունեց:

Դեկտեմբեր 10ին, Խորհրդային Միութեան պաշտօնական անկումէն ընդամէնը քանի մը օր առաջ, Արցախի մէջ տեղի ունեցաւ հանրաքուէ, որու ընթացքին Արցախի բնակչութիւնը «Այո՛» պատասխանեց «Համաձա՞յն էք, արդեօք, որ հռչակուած Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը լինի այլ պետութիւնների ու հասարակութիւնների հետ համագործակցութեան ձևերն ինքնուրոյն որոշող անկախ պետութիւն» հարցին: «Այո» պատասխանած էր հանրաքուէի մասնակից քաղաքացիներուն 99,89%ը (108.615 մարդ):

28 Դեկտեմբեր 1991ին ձեւաւորուած ԼՂՀ Գերագոյն Խորհուրդը (խորհրդարան) ընդունեց է Հռչակագիր պետական անկախութեան մասին, այդպիսով օրէնսդրօրէն ամրագրելով թէ՛ հանրաքուէին արդիւնքները, եւ թէ՛ իրաւական փաստաթուղթերու յաջորդականութիւնը, որոնք կ՚ապահովեն քաղաքական կարգավիճակի ինքնուրոյն որոշումներ տալու Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդին իրաւունքը: