Հայաստանի Հանրապետութիւն
1991-2016
25-ամեակ
Պատմական տեղեկութիւններ
– 1990 Օգոստոս 23-ին ընդունուեցաւ Հայաստանի Հանրապետութեան անկախության հռչակագիրը
– 1991 Սեպտեմբեր 21-ին կայացաւ Հայաստանի Հանրապետութեան անկախութեան հռչակման հանրաքուէն
– 1991 Դեկտեմբեր 21-ին Հայաստանը դարձաւ ԱՊՀ անդամ
– 1992 Մարտ 2-ին Հայաստանը դարձաւ ՄԱԿ-ի անդամ
– 1995 Յուլիս 5-ին ընդունուեցաւ Հայաստանի Սահմանադրութիւնը (համաժողովրդական հանրաքուէի միջոցով 2005 Նոյեմբեր 27-ին կատարուած են ՀՀ Սահմանադրութեան փոփոխութիւններ)
– 2001 Յունուար 25-ին Հայաստանը դարձաւ Եւրոխորհուրդի անդամ
– 2003 Փետրուար 5-ին Հայաստանը դարձաւ Առեւտուրի համաշխարհային կազմակերպութեան անդամ
Ժամանակակից պատմութիւն
Հայաստանի երրորդ հանրապետութիւնը ծնած է բարդ պայմաններու մէջ.
– 1988-ին սկսաւ Արցախեան շարժումը։
– Դեկտեմբեր 7, 1988-ին տեղի ունեցաւ Սպիտակի աւերիչ երկրաշարժը։ Աւելի քան 25,000 զոհ եւ կէս միլիոնէ աւելի անօթեւան։
– Հայ-ատրպէյճանական հակամարտութեան որպէս արդիւնք ատրպէյճանաբնակ շուրջ կէս միլիոն հայեր լքեցին երկիրը, որոնց 305,000-ը որպէս գաղթական տեղափոխուեցան Հայաստան։
– 1990-ին, հայ-ատրպէյճանեան խնդիրները վերաճեցան պատերազմի։ Գոյամարտը տեւեց չորս տարի՝ մինչեւ 1994։ Պատերազմին պատճառով քայքայուեցաւ երկրին տնտեսութիւնը։
– Թուրքիա եւ Ատրպէյճան փակեցին Հայաստանի արեւելեան եւ արեւմտեան սահմանները։ Բնակչութիւնը զրկուեցաւ ջերուցումէ, ընդհատուեցաւ երկաթուղագիծը, տնտեսութիւնը կանգնեցաւ լուրջ վտանգի դիմաց։
Անկախութեան գործընթացը սկսած էր 1990-ին։ Օգոստոս 23-ին ՀԽՍՀ Գերագոյն խորհուրդը ընդունեց Հռչակագիր Հայաստանի անկախութեան մասին, որուն համաձայն Հայկական ԽՍՀ-ն վերանուանուեցաւ Հայաստանի Հանրապետութիւն։ Խորհրդարանը որոշեց 1991 թուականի Սեպտեմբեր 21-ին հանրապետութեան տարածքին կատարել հանրաքուէ՝ ԽՍՀՄ-ի կազմէն դուրս գալու և անկախանալու նպատակով։ Հանրապետութեան բնակչութեան ճնշող մեծամասնութիւնը՝ 2 միլիոն 43 հազար մարդ (կամ քուէարկության իրաւունք ունեցողներու 94,39 տոկոսը), «այո» ըսաւ անկախութեան։ 1991 Սեպտեմբեր 23-ին հանրապետութեան Գերագոյն Խորհուրդը Հայաստանը հռչակեց անկախ պետութիւն։ Հոկտեմբեր 16-ի նախագահական ընտրութեան որպէս արդիւնք՝ ձայներու ճշնող մեծամասնութեամբ (83 տոկոս) հանրապետութեան առաջին նախագահ ընտրուեցաւ արցախեան շարժումի առաջնորդներէն Լեւոն Տէր Պետրոսեանը, իսկ փոխնախագահ՝ Գագիկ Յարութիւնեանը։
ԽՍՀՄ-ի փլուզումը եւ Անկախ Պետութիւններու Համագործակցութեան ստեղծումը տեղի ունեցան գրեթէ միաժամանակ (Դեկտեմբեր 8 եւ 21, 1991)։
1994-ին Արցախ-Ատրպէյճան գօտիէն ներս կնքուեցաւ զինադադար. Հայաստանն ու Արցախը յաղթանակով աւարտեցին պատերազմը։
1998-ին Լեւոն Տէր Պետրոսեան հրաժարեցաւ նախագահի պաշտօնէն եւ նոր նախագահ ընտրուեցաւ Ռոպերթ Քոչարեանը։ Երկրորդ թեկնածուն՝ Կարէն Դեմիրճեանը, որ Խորհրդային տարիներուն եղած էր Հայաստանի Կոմունիստական կուսակցութեան ղեկավարը (1974-1988), ընտրուեցաւ Ազգային Ժողովի նախագահ, իսկ Վազգէն Սարգսեանը՝ ՀՀ վարչապետ։
1999-ի Հոկտեմբեր 27-ին Ազգային Ժողովին մէջ տեղի ունեցաւ ողբերգութիւն։ Սպաննուեցան Կարէն Դեմիրճեանը, Վազգէն Սարգսեանը եւ վեց պատգամաւորներ։ Այդ ժամանակ Ազգային Անվտանգութեան ղեկավարն էր Սերժ Սարգսեանը, որ 2008-ին պիտի դառնար Հայաստանի երրորդ նախագահը։
Հայոց պետականութեան վերականգնումը կարեւոր քայլ էր Հայաստանեայց Առաքելական եկեղեցւոյ պահպանութեան, հայոց լեզուի զարգացման եւ ազգային ինքնագիտակցութեան ամրապնդման համար։
2018 թուականին պիտի նշուի հայոց պետականութեան 100-ամեակը եւ Երեւան քաղաքի 2800-ամեակը։
Քաղուած եւ խմբագրուած president.am կայքէն