Համադրեց՝ ԱՆԱՀԻՏ ԿՕՇԿԱՐԵԱՆ
Vox Populi-ն կամ Vox Pop հասարակութեան լայն շերտերէ կարծիք ստանալու տեսակ է, որ լայնօրէն կը կիրառուի լրատուամիջոցներու կողմէն, հասարակութեան տարբեր շերտերու կարծիքը առնելու համար, որոշ երեւոյթի մը կամ հարցադրումի մը շուրջ։
Բնականաբար, պայման չէ, որ տուեալ լրատուամիջոցը կիսէ իր հարցադրումին պատասխանողներուն բոլոր կարծիքները, սակայն այս միջոցը կարեւոր է այն տեսանկիւնէն, որ ան կ՛արտայայտէ ժողովուրդին տարբեր շերտերու պատկանող, տարբեր միջավայրերու մէջ դաստիարակութիւն ստացած, ներքին տարբեր մշակոյթներ տէր, ընկերատնտեսական տարբեր կենցաղ եւ գիտակցութեան տարբեր մակարդակներ ունեցող լայն հանրութեան մը ընդհանրական ընկալումը տուեալ հարցի մը շուրջ, որուն մէջ իր պատասխանատուութեան բաժինը ունին նաեւ ժողովուրդին քաղաքական ղեկավարութիւնն ու մտաւորականութիւնը։
Հայոց Ցեղասպանութեան 105ամեակի ոգեկոչման նախասեմին, խումբ մը տարբեր՝ մեզի ծանօթ եւ անծանօթ մարդկանց հարցում մը յղած էինք եւ խնդրած, որ պատասխանեն թէ «Ի՞նչ է իրենց անհատական ընկալումը Հայոց Ցեղասպանութեան եւ հայկական պահանջատիրութեան փաստին եւ հասկացողութիւններուն մասին»։
Անոնցմէ շատեր արձագանգած էին, որոնցմէ նմոյշներ հետեւեալ տողերուն մէջ կը հրատարակենք: Կը մնայ շեշտել, որ այնտեղ տեղ գտած կարծիքները անձնական են եւ հիմնուած են գրողին գիտելիքին չափին եւ աշխարհայացքին վրայ։ Բնականաբար պայման չէ, որ «Նոր Օր» անպայմանօրէն կիսէ նոյն կարծիքը, սակայն հիմնուելով զինք հովանաւորող կուսակցութեան բազմակարծութեան իրաւունքի դաւանանքին վրայ այդ կարծիքները իրաւունք ունին տեղ գտնելու մեր թերթին մէջ։
Ցեղասպանութիւնը բնակչութեան որոշակի հատուածի ոչնչացումն է որոշակի ազգային կամ էթնիկական պատկանելիութեան հիման վրայ։ Այն կարող է լինել պետական կազմակերպուած քաղաքականութեան հետեւանքով, երբ պետական իշխանութիւնը որոշակի «խնդիրներ լուծելու» համար ազատւում է փոքրամասնութիւն կազմող որեւէ էթնիկ խմբից, կամ հենց սեփական բնակչութեան մի հատուածից։
Հայերի ցեղասպանութիւնը իւրայատուկ է նրանով, որ դրա հետեւանքով տեղի ունեցաւ հայերի հայրենազրկում։ Այս տեսակէտից հայերի ցեղասպանութիւնը առանձնայատուկ է, ի տարբերութիւն միւսների։
Իհարկէ հայերի ցեղասպանութիւնը դասական օրինակ է ցեղասպանութեան, քանզի եւ հայրենի բնութեան վայրերից տեղահանւում էին ազգային պատկանելիութեան հիման վրայ։
Հայոց ցեղասպանութիւնն ու նրա յիշողութիւնն իմ համար այն նշանակութիւնն ունի, որ ինձ մղում է հնարաւորինս ամեն ինչ անել, որպէսզի ժողովուրդն ունենայ ուժեղ, արժանապատիւ, հզօր ու զարգացած հզօր պետութիւն։ Պետութիւն, որը տէր կը լինի սեփական ժողովրդի ազատ ապրելու իրաւունքին եւ կորցրած հայրենիքի պահանջատիրութեանը։
Վազգէն Մխիթարեան, Երեւան
Աշխարհում բազում ազգեր ենթարկուել են բնաջնջման ազգային կամ կրօնական նպատակներով։ Ցեղասպանութիւնն իրենից ներկայացնում է երկարամեայ հետեւողական , համակարգուած ծրագիր, ոչնչացում, բռնագրաւում, զաւթում՝ տարածքային ռեսուրսներից մինչեւ մշակութային, պատմական բնակավայրից տեղահանում, ազգի ենթարկացում եւ ոչնչացում։ Բնաջնջելու , ոչնչացնելու ցանկութիւնը անմարդկային արատի դրսեւորում է, որի համար մինչեւ օրս համարժեք բառ գոյութիւն չունի։
105 տարի առաջ, այս օրերին աշխարհի մի մասը պայքարում էր իսպանական կրիպ համաճարակի դէմ, միւս մասը՝ իմանալով հանդերձ, թէ ինչ է կատարւում հարաւային կովկասում, լռում էին` բացառութեամբ մի քանի դիւանագէտների, ովքեր այդ ժամանակ ականատես էին գտնուել ոճրագործութեանը։ Լռում էին մի անմարդկային ու սարսափազդու երեւոյթի մասին, որ բնաջնջւում, ոչնչացւում էր այդ բնակավայրերում հազարամեակներ ապրող ազգ, որին կոչում էին հայեր, արմէններ։ Բնաջնջւում ու ոչնչացւում էին հայերի հետ մէկտեղ Յոյները, ասորիները, այն ցեղի կողմից, ովքեր դարեր շարունակ դեգերելով եւրոպաներում, իրենց հետեւից թողնելով արիւն, տեղաւորուեցին հայերի պատմական հողերում, հայոց աշխահամասում եւ այսօր աշխարհին ներկայանում են որպէս Թուրքիա պետութիւն ։
Այսօր հային այլ բան չի մնում, քան լինել պահանջատէր սեփական իրաւունքի նկատմամբ, դասեր քաղել անցեալի պատմական դէպքերից՝ թոյլ չտալով դրանց կրկնումը։ Միլիոն ու կէս հայից եւ ոչ մէկ կեանք անտեղի տրուած զոհ չպիտի լինի։ Նրանց կորցրած կեանքերը մեր՝ հայրենիքի հանդէպ պատասխանատուութեան եւ ամուր պետութեան կերտման յիշեցումը պէտք է լինեն։
Յարութիւն Կուջոեան, Նիւ Եորք
Ցեղասպանութիւնը մարդուն նկատմամբ իրագործուած ամէնէն անարգ ու քստմնելի արարքն է, որով մարդէն ո՛չ միայն կը խլուի ապրելու իրաւունքը, այլեւ՝ հայրենիքը, ինքնութիւնը, պատկանելիութիւնը, մշակոյթը, գրականութիւնը, եւ շարքը կարելի է երկարե՜լ:
Մեր՝ հայերուս նկատմամբ քսաներորդ դարու դարասկզբին երիտթուրքերու կողմէ իրագործուած ցեղասպանութիւնը ծանր հարուած մը հասցուց մեր դարաւոր գոյերթին վրայ, մեզմէ խլելով աւելի քան մէկուկէս միլիոն հայորդիներ, ինչպէս նաեւ բազմադարեան հոգեւոր, մշակութային, գիտական, թարգմանական եւ գեղարուեստական գրականութիւն, մշակոյթ, ինչպէս նաեւ հողային տարածքներ, ինչ բանի պատճառով մեզի պարտադրուեցաւ սփիւռքեան իրականութիւն մը: Իրականութիւն մը, որ այսօր պարտադրած է մեզի «սպիտակ ջարդ» մը, որով մեր ժողովուրդին կրած ցեղասպանութիւնը տակաւին կը շարունակուի հակառակ այն բոլոր ջանքերուն, դէմ դնելու համար այդ ջարդին: Մեր ժողովուրդին կրած ցեղասպանութիւնը կ’աւարտի մեր հայրենիքին՝ Հայաստանի հզօրացումով ու հայրենադարձութեամբ:
Վարանդ Քորթմոսեան, Էջմիածին (Սուրիա/Լիբանան)
Ցեղասպանութիւնը որեւէ ազգի կամ դաւանանքի տէր մարդկանց նկատմամբ իրականացուած յանցագործութիւն է, որի ընթացքում մարդկանց ապօրինի զրկում են կեանքից, բռնի տեղահանում, բռնի կրօնափոխ անում, մանուկներին առանձնացնում ծնողներից, պահում օտար միջավայրում՝ ջնջելով յիշողութիւնն ու պատմութիւնը։ Երբ մարդկային սերունդին զրկում են յիշողութիւնից եւ դա անում են մի ողջ ազգի հետ, դա ոչ այլ ինչ է, քան ցեղասպանութիւն։ Դրան յաջորդում է մշակութային ցեղասպանութիւնը՝ ջնջւում է նախնիների թողած ժառանգութիւնը, դրանով անհատին դարձնելով կամ կրօնափոխուած եւ ազգափոխուած իւրային, կամ այլեւս մահացած։
Հայը իր ապրելու իրաւունքին տէր չկանգնեց։ Կռուելու փոխարէն յանձնուեց։ Լռեց այնքան ժամանակ, քանի դեռ եաթաղանն իր հարեւանի դռանն էր, իր դռանը չէր հասել։ Իսկ յետոյ՝ արդէն ուշ էր։
Այսօր լացով ու կոծով յիշելը եւ ծնկին տալով հեծեծալը հայի արժանապատւութեանը հարիր երեւոյթ չէ։ Արդարութեան վերականգնման եւ ճանաչման հանդէպ պահանջատիրություն․ սա է, որ հոսում է իւրաքանչիւր՝ հայ կենը կրող հայի երակներով։ Ազգի, պետութեան, կրօնի հանդէպ յարգանքի եւ ընդունման պահանջը ոչ թէ ողբով է պէտք, այլ՝ կամքով։ Ու քանի դեռ մենք մեր զաւակներին դաստիարակում ենք հայ մնալ, ու քանի դեռ մեր յիշողութիւններում վառ է թուրքի կերպարը, ու քանի դեռ մեր զաւակները գիտեն մեր պատմութեան «սեւ» էջի մասին, մենք պահանջատէր ենք ու պահանջելու ենք ոչ թէ լոկ խօսքով, այլ՝ գործով. սեպի պէս խրուած 2 թուրք պետութիւնների միջեւ՝ հզօր պետութիւն կերտելով։
«Հայրենիքն ապրում է հայրենասիրութեամբ եւ կործանւում դրա պակասից»,- Գարեգին Նժդեհ
Միհրան Քոչարեան , Վանաձոր
Ցեղասպանութիւն կը նշանակէ ցեղի մը բնաջնջումը աշխարհի երեսեն, երբ ազգ մը կը կարծէ, թէ ուրիշ ազգի մը գոյութիւնը իրենց խոչընդոտ են, որ իրենց երազանքներուն հասնին։ Կը փորձեն բոլորովին այլ օտար ազգին ոչնչացնել, որ իրենց արգելք չըլլայ ապագայ նախագիծերուն։ Թերեւս այս մէկը ուժ կ՛ուզէ կատարելու համար, բայց միեւնոյն ատեն ցոյց կուտայ տկար ըլլալը։ Երբ դուն մրցակից չունիս կը նշանակէ դուն մրցակցութեան մէջ չես եւ քու յաղթանակդ ոչ մէկուն չի հետաքրքրեր։ Եթէ դուն իսկական հերոս ես, քու յաղթանակդ պէտք է մրցակիցներուդ մէջէն վեր ելնի , այլ ոչ թէ իրենց մահեն ետք։
Գալով հայկական ցեղասպանութեան, Օսմանեան կայսրութիւնը 20-րդ դարու սկիզբը կուզեր Թուրքիան դարձնել մէկ հզօր պետութիւն եւ Հայաստանը միակ արգելքն էր, որ այդ նպատակը իրականանար։ Թուրքիոյ միակ ճարն էր ոչնչացել հայը,՝ թանգարանում մէկ հատիկ թողնելով։ Թուրքիան գիտեր, որ հայուն անկարելի էր ուրիշ ձեւով համոզել։ Այս պատճառով էր, որ հայկական ցեղասպանութիւնը կատարուեցաւ։
Ցաւօք, հայոց պատմութեան մէջ ապրիլ 24 եղաւ սեւ օր մը․․․
Ճիշտ է, որ այսօր անցած են 105 տարիներ այս անմարդկային ու հայասպան ոճիրէն , բայց մեր սրտերում խոր ու ցաւոտ վէրքերը կը շարունակեն արիւնիլ, սակայն մենք պէտք չէ ըլլանք անտարբեր մեր հայապահպանման պայքարին նկատմամբ։ Պէտք է ըլլանք մեր դատի հետապնդման զինուորը եւ պարտաւոր զգանք, որ պէտք է պահպանենք մեր լեզուն, մշակոյթը եւ տէրը ըլլանք մեր հայրենիքի։
Հայկ Պերդիկեան, Հալէպ
Հայոց ցեղասպանութեան մասին եղել եւ մնում եմ նոյն կարծիքին․ եղեռնը մեր ամօթի էջերից է նաեւ․․․ Ամեն անգամ գլխից վեր դասել չի կարելի սա, որքան էլ որ շատերին դուր չի գայ խօսքս:
Դեռ 15-20 տարի առաջ ծնողներիս հետ ամեն ապրիլի 24 հեռուստաեթերով հետեւում էի Եղեռնի մասին բոլոր յուշապատումներին, սիրտ մրմռացնող տեսաֆիլմերին, դառնում էի մի բուռ՝ կուտակուած յոյզերից ու զսպուած լացից… Տարիներ անց գիտակցեցի ու զգացի, որ մեր մէջ ԽԵՂՃն էր մեծանում, ոչ թէ ԽԻՂՃԸ… Ու ինքս ինձ դաստիարակեցի Հրանտ Մաթեւոսեանի ուղերձով՝ Մի´ խեղճացիր:
Մեր սերնդին խեղճ են մեծացրել, սրտից փուխր, խեղճացող, լացուկոծով։ Բայց ինչու՞ …
Ի՞նչ ճանապարհ ենք անցել՝ անկախ երկիր ունենալու իրաւունքը վաստակելու համար… Ինչո՞ւ ամեն օր չենք յիշում այն կարեւորը, ոգեշնչողը, ապրեցնողը, որ մենք նաեւ յաղթո´ղ ազգ ենք, ոչ թէ մորթուող, ոչ թէ խեղճացող, …
Այնինչ, մենք միայն խղճահարութիւն առաջ բերել գիտենք։ Թոյլին չեն յարգում այս աշխարհում, պիտի ինքդ քեզ պաշտպանես հենց զէնքով ու ոգով։ Այո, յիշե´նք անմեղ զոհերին, յարգենք նրանց յիշատակը, բայց օտարին եթյ մէկ անգամ հաւատաս, հերթական անգամը՝ սեփական յիմարութեան ապացոյցն է, արժանի պատասխանի առիթ… Եւ փառք Աստծուն, որ մենք նաեւ Նեմեսիս ենք ունեցել, այլապէս այդ անմեղ զոհերի հոգիները ներկայում էլ մեզ հանգիստ չէին տայ…
Մեզ ամեն օր է պէտք յիշել, որ եթէ չլիներ Սարդարապատի հերոսամարտը, մենք չէինք ունենայ ոչինչ, չլիներ Շուշիի յաղթանակը, չէինք ունենայ այն, ինչ ունենք, չլիներ Ապրիլեանը․․․
Մեր այս նոր սերունդն ուժեղ է, լա´ւն է: Խեղճ չի:
Մենք Սարդարապատով ապացուցեցինք եւ Շուշիով հաստատեցինք մեր ապրելու իրաւունքը, որ մենք յաղթե´լ գիտենք, մեր գլխի տէրը լինել գիտենք…
Եւ ի վերջոյ Մ. Գորգիսեանի խօսքը յիշենք. «Սուգը յաւերժ է, եթէ պայքար չկայ»:
Յիշենք եւ ապրենք…
Նայիրա Կիրակոսեան, Վանաձոր
Հայկական հարցը բարձրացնելու համար մարդկային բռնադատուած իրաւունքների ճիչը ահաբեկչութեան միջոցով հասնում է խուլ ականջներին, բացում է կոյր աչքերը:
Հայոց Ցեղասպանութիւնը մարդկութեան հանդէպ ծանրագոյն հանցագործութիւն է եւ միջազգային հասարակայնութեան կողմից դատապարտւում է՝ անկախ վաղեմութեան ժամկէտից:
«Հայ դատը» միշտ կը լինի սերունդների հետ, մինչեւ պահանջը չկատարուի: 1915 թուականը յաւէտ կը մնայ մեր յիշողութիւններում եւ ոչ մի հայ երբեք չի մոռանայ, չի դադարի պահանջել։
Յիշում եմ ու պահանջում։
Գոհար Արսէնեան, Մոսկուա
Անտեղեակ լինելով այլ ազգերի ցեղասպանութեան պատմութեանը, ցեղասպանութիւն բառը ինձ համար հասկացութիւն է, որը միշտ համադրւում է հայի բնաջնջման երեւոյթի հետ։
Ցեղասպանութիւնը սպի է հայոց պատմութեան վրայ։ Ինչքան էլ այն լաւանայ, միեւնոյն է , միշտ երեւալու է ։ Ցաւն այնքան մեծ է, որ նայելով այդ սպիին՝ յիշողութեան ուժով զգում ես այն։ Հայերի ցեղասպանութիւնը եկաւ մեզ բացատրելու, որ այլեւս երբեք մենք թոյլ չենք տալու մեզ մորթեն ։ Ինչքան էլ դժուար լինի սառը ձեւակերպումը, մեծ եղեռնը մեզ համար եղաւ մեծ դաս։ Մենք սովորեցինք մեր դասը․․․
Յիշում եմ ու պահանջում եմ ։ Դա է իմ փոխանցելիքը, որը կենի յիշողութեամբ պիտի ստանայ իմ որդին ու իմ դուստրը ինձանից՝ որպէս հայի արժանապատուութիւնը յաջորդ սերունդին փոխանցող հայ հայր։
Յակոբ Յակոբեան, Գիւմրի
«Ցեղասպանութիւն» բառը մեր սերունդին համար կը նշանակէ երբ կը ծնիս արդէն իսկ կը կոչուիս սփիւռքահայ, այսինքն՝ բոյնէդ դուրս դրուած։ Ուր ալ երթաս ինչ ալ ընես կը մնաս սփիւռքահայ, իսկ ինչ որ կը կարդաս եւ կը լսես մեր նախահայրերուն կեանքէն՝ ճանապարհորդների…, Տէր զօրի անապատի ջարդերը…, մէջդ ցաւի փոխարէն յեղափոխութիւն մը կը ծնի, կ’ըմբոստանաս, չես կրնար ընդունիլ եղածը։
Երբ այցելես Տէր զօրի եւ Մարկէտէի անապատները եւ ձեռքով հողէն դուրս հանես մեր սուրբ նահատակներուն աճիւնները, արիւնդ կ’եռայ եւ կը դառնաս ոչ միայն պահանջատէր, այլ ինքզինքդ մարտահրաւէրի դիմաց կը գտնես, եւ թուրքին արիւնն իսկ ծծելու պատրաստ կ’ըլլաս, որպէսզի հանգչին մեր Սուրբ նահատակ նախահայրերուն ոսկորները։
Արազ Էլէյճեան, Պէյրութ
Ցեղասպանութիւնը մարդկային էգոիզմի դրսեւորում է, էկոիզմ՝ ազգային մասշտաբով։ Դա վայրագութիւն է, բնութեան կողմից կերտուած տեսակի խեղաթիւրում, քանզի բանական մարդը չպիտի մարդասպանութւնից, ցեղասպանութւնից, ազգ ոչնչացնելուց հաճոյք զգայ։
Դա մարդկային աղէտ է։
Հայոց ցեղասպանութիւնը ամօթալի է։ Թուրք ազգի ամօթը ։ Ամօթ, որը կրում է իրական պատմութիւնն իմացող իւրաքանչիւր գիտակից թուրք։
Ես՝ լինելով հպարտ հայ, մազապուրծ ազգի զաւակ, ցաւում եմ թուրք զաւակի համար՝ իր պապերի թողած ամօթալի ժառանգութեան համար։
Պետական այրերը քաղաքական պատճառներով չեն ընդունում իրենց գործած մեղքը, գերադասելով սերնդէ սերունդ փոխանցել ամօթը եւ սուտը։ Ես հաւատում եմ , որ գալու է այն օրը, երբ գիտակից եւ ազգային խայտառակութեան բեռից ազատուել ուզող թուրք ժողովուրդը կը գերադասի վերադարձնել ամօթի, անպատուանքի եւ ստի գնով ձեռք գցածը։
Երանի այն օրը երբ հայ երիտասարդը կունենա Արաքսն ու Արարատը, Վանը, Մուշը, Կարսը, Իգդիրը եւ թուրքը այլեւս չի լինի թշնամի հարեւան, այլ՝ հարեւան, որի հետ կարելի երկխոսել պարզ ճակատով եւ բաց սրտով ․․․
Ռ․ Բաղդասարեան, Էջմիածին
Ազգ մը արմատահան ընելը, իր լեզուին , մշակոյթին , պատմութեան բռնանալը, պատմական հողէն զէնքով , ուժով , ոչնչացնելով դուրս նետելը , լեզուին, բռնանալը, մտաւորականներուն բնաջնջելը ցեղասպանութիւն է ։
Հայոց ցեղասպանութիւնը անցեալ դարու սկիզբէն սկսեալ , մինչեւ օրս իմ պապերու եւ ինծի պէս միլիոններ հայերու աշխարհի ծայրերը տարաւ։ Ստիպուեցանք ապրիլ ու արարել, օճախ կառուցել մեր ծնած ու ապրած նոր հայրենիքին մէջ , հայրենիքի գաղափարը եւ տեսիլը մտքերնուս եւ սրտերուս մէջ ունենալով ։
Ոչինչ ընել մինչեւ ան ատեն, որ հայը կը մոռնայ անցեալը կամ կը մոռնայ պահանջելը ։ Սա է Թուրքիոյ կարգախօսը ։ Սխալ բան կը կայ այս քաղաքականութեան մէջ ։ Թուրքը չի հասկանում, որ հայը չի մոռնար։ Հայը չի՛ մոռնար։ Հայը կը պահանջէ։ 105 տարի պահանջէր է եւ 1005 տարի էլ այսուհետ պէտք է պահանջի, մինչեւ ան ատենը, երբ ամեն մէկ հատիկ հողին կտորը հայ որդիներուն կը դարձուի։
Հայը կ՛ապրի ու հայը չի մոռնար:
Վարդան Յակոբեան, Վիեննա
Նախ կ’ուզեմ ըսել որ ցեղասպանութիւն բառը ինքնին ահ ու սարսափ տեղացնող երեւոյթ մըն է ։
Իսկ ինչ կը վերաբերի հայոց ցեղասպանութեան, այդ ինծի համար ահաւոր բան է երբ ողջ ժողովուրդ մը տեղահան ընելով իրենց օճախներէն, արտերէն, եկեղեցիներէն եւ դպրոցներէն ու վայրագօրէն ջարդելով, սպաննելով բնաջնջման ենթարկել ։
Իսկ մեր նախնիները ճողոպրած կը հասնին Սուրիոյ անապատները, Լիբանան եւ այլուր եւ կ՛ըլլանք վերջաւորութեան սփիւռքահայ. միշտ ունեցած ենք այդ գեղեցիկ տեսիլքը որ այժմ փառք տիրոջ ունեցանք ու կ’ապրինք տեսնելով մեր ազատ ու անկախ պետականացած հայրենիքը. բայց մնացինք մինջեւ հիմա պայքարող սփիւռքահայը ամբողջացնելու ԱԶԱՏ ԱՆԿԱԽ ՄԻԱՑԵԱԼ եւ ԱՄԲՈՂՋԱԿԱՆ ՀԱՅՐԵՆԻՔ ը:
Այո մենք շաղախուեցանք ու մեր օճախները կառուցեցինք մեր ծնած ու ապրած հայրենիքին մէջ որպէս հաւատարիմ հայորդիներ բայց միշտ եղանք ու կը մնանք նոյն տեսլականին
ՊԱՀԱՆՋԱՏԷՐը մեր գրաւեալ հողերուն մեր իրաւունքին մեր թափած արիւնին ու կը մնանք հաւատարմօրէն պայքարող հայ դատի արդար իրաւունքին։
Խաչիկ Էլէյճեան, Պէյրութ
Ցեղասպանութիւնը մարդկութեանը յայտնի ամենամեծ ոճիրներից է, որի պատասխանատուութիւնը միայն ու միայն ընկնում է այն կազմակերպած կողմի ուսերին։ Դրա սարսափելի կողմն այն է, որ դա նպատակադրուած բռնութիւն է որեւէ հարցի լուծման համար։ Հայերի ցեղասպանութիւնը մարդկութեան ամենադաժան իրադարձութիւններից է , որի իրականացնողը մինչ օրս ոչ միայն չի ընդունում իր մեղաւորութիւնը, այլեւ հերքում է դրա առկայութիւնը։ Միլիոնավոր հայեր անարդարացիորեն դատապարտուեցին մահուան ճակատագրի , որոշները՝ հոգեբանական բռնութիւնների, սթրեսի, իսկ վերջինս սերունդէ սերունդ կարող է փոխանցուել ։ Ինձ փոքրուց այդ պատմութեանը ծանօթացրել են , եւ ինքս աւելի մեծ տարիքում գիտակցել եմ , որ այդ ցաւալի հարցի լուծողներից մէկն էլ ես պիտի լինեմ ։ Որպէս հարցի լուծում, ես պատկերացնում եմ մեր պետութեան զարգացումը, հզօրացումը, որից յետոյ մենք կը կարողանանք վերաձեւակերպել մեր պահանջատիրութեան հարցը՝ արդէն նոր իրականութիւնը հաշուի առնելով։
Այս ամենն ուզում եմ աւարտել մի խօսքով, որը նշում է մի աստղագէտ, ասելով, որ «անարդարութիւնը երկնքում անհաւասարակշիռ վիճակ է ստեղծում, որը կարող է արտայայտուել տարբեր տխուր հետեւանքներով եւ այն կարգաւորւում է միայն այն ժամանակ,երբ նորից արդարութիւն է հաստատւում»։ Այնպէս որ, եթէ մարդիկ ժխտում կամ ոտնահարում են արդարութիւնը երկրի վրայ,երկնքից արձագանգ անպայման լինում է։
Գայիանէ Խարատրեան, Էջմիածին
Հայոց ցեղասպանութիւն կը նշանակէ որբեր, արմատախիլ ընել, կը նշանակէ ժխտում, կը նշանակէ ցաւ, ահ ու սարսափ, նաեւ կը նշանակէ որ ես թալանուած եւ տունէն, եւ եկեղեցիէն եւ իմ մարդկութենէն զրկուածեմ եւ իմ մայրենի հողէն, մէկ խօսքով։
Ես միշտ կը յիշեմ, յատկապէս այս օրերուն մեծ հայրս, երբ ան կ’ըսէր թէ ինչպէս անոնք ճանապարհորդելու ճամբուն (ՍԱՖԱՐ ՊԱՐԼՒՔ), ինչպէս ինք կ’անուաներ երբ թողեցին իրեն փոքր երկու եղբայրները անապատի ճամբուն վրայ, որովհետեւ անոնք բեռի վրայ բեռ դարձան եւ թէ ինչպէս կը քալեն եւ ետեւ նայելով կը տեսնեն անոնց լացն ու պաղատանքը .
սա նոյն ցեղասպանութիւնն է։
Ես չեմ մոռցած եւ չեմ մոռնար այն տեսարանը որ տպագրուած է իմ յիշողութեանս մէջ։
Իսկ հիմա, ես կը պահանջեմ իմ տատիկներուն եւ պապերուն արիւնը եւ իւրաքանչիւր անմեղ հայու արիւնը որ նահատակուեցաւ. եւ որ թուրքը իր ամբողջ կեանքը եւ իր որդիներուն կեանքը վաճառէ, չի կրնար իրականացնել նոյնիսկ փոքր բաժին ։
Կը պահանջեմ մեր գողցուած իրաւունքները եւ պահանջատէր կը մնամ որովհետեւ իրաւունք ունիմ ։
Արշալոյս Չուլճեան-Էլէյճեան, Պէյրութ
