Այժմէական Հարցերու Բազմաձայն Քննարկումներ
Մամլոյ Առցանց Լսարան – 4 –
«Զարթօնք», «Արեւ» եւ «Սարտարապատ» թերթերի նախաձեռնութեամբ ստեղծուած «Մամլոյ առցանց լսարան»-ի առցանց բանախօսութիւնների Յուլիսի 15-ի հիւրը ԱՄՆ Արեւտմտեան թեմի Առաջնորդ Գերշ. Տ. Յովնան Արք. Տէրտէրեանն էր։ Նա «Միացեալ Նահանգների Արեւմտեան ափի հայ օջախը. ինքնութեան, կրթական եւ մշակութային հեռանկարներ» թեմայով ծաւալուն եւ մանրամասն ելոյթ ունեցաւ՝ անդրադառնալով ԱՄՆ Արեւմտեան ափի հայ համայնքի գրեթէ բոլոր խնդիրներին։ Տարբեր երկրների շուրջ 50 մասնակիցներով կազմուած առցանց հարթակը վարում էր լիբանանահայ մտաւորական, Հայկազեան Համալսարանի Հայագիտական Հանդէսի պատասխանատու խմբագիր եւ նոյն համալսարանի Սփիւռքի Ուսումնասիրութեան կենտրոնի տնօրէն Դոկտ. Անդրանիկ Տագէսեանը։ Ինչպես միշտ, այս անգամ եւս, լսարանը կազմակերպող թերթերուն անունով քննարկման մասնակիցներին ողջունեց եւ մասնակցութեան համար շնորհակալութիւն յայտնեց «Զարթօնք» օրաթերթի գլխաւոր խմբագիր Սեւակ Յակոբեանը։
Յովնան Արքեպիսկոպոսն իր խօսքը սկսեց վերջին օրերի ամենանուրբ թեմայով՝ Հայաստանի սահմանների իրավիճակով. «Բոլորս աղօթական մթնոլորտի մէջ ըլլանք յատկապէս հայրենի մեր զինուորներուն համար, որպէսզի Աստուած անսասան պահէ բոլորը, անվրդով պահէ նաեւ մեր երկիրը՝ Հայաստանը, որովհետեւ մեր զինուորները մահու-կենաց կռիւ կը մղեն՝ պաշտպանելու համար յաւերժական Հայաստանը։ Մեր բոլորի կեանքի նպատակն ու առաքելութիւնն է, նաեւ Հայաստանով է պայմանաւորուած մեր ողջ աստուածատուր կեանքը։ Թող Աստուած անսասան պահէ երկրի իշխանութիւնը, մեր սուրբ եկեղեցին՝ ի գլուխ ունենալով Վեհափառ Հայրապետը, եւ ի մասնաւորի այս օրերուն բոլորիս անվերապահ աղօթքը յատկապէս նահատակ զինուորներու հոգիներու համար, եւ նաեւ անոնց ընտանիքներուն, որպէսզի Տէրը մխիթարութիւն պարգեւէ, եւ բարի ապաքինում բոլոր վիրաւոր զինուորներուն»։
Իր բանախօսութեան ներածական հատուածում Յովնան Սրբազանը ներկայացրեց Թեմի ստեղծման, զարգացման պատմութիւնը, որ հաստատուել է 1898 թուականին Խրիմեան Հայրիկի սրբազան կոնդակով, այնուհետեւ Արեւմտեան թեմը ինքնուրոյն կարգավիճակ է ստացել 1927 թուականին։ Անցնող գրեթէ մէկ հարիւրամեակում Ամերիկայի արեւմտեան ափի հայոց թեմը ունեցել է 8 առաջնորդ, հայ համայնքը հետզհետէ ստուարացել է յատկապէս 1980-ականներին, երբ Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի հետեւանքով շատ հայորդիներ հաստատուեցին ԱՄՆ-ում, արտագաղթի ալիք սկսուեց նաեւ Հայաստանից, Իրանի բնակավայրերից։ Բանախօսի նշելով՝ այսօր 1 մլն հայութիւն կայ ԱՄՆ արեւմտեան ափի տարբեր քաղաքներում՝ 13 նահանգներում տարածուող հայոց թեմական կառոյցի մէջ։
«Հայութեան հիմնական թիւը կենտրոնացած է Գալիֆորնիոյ մէջ, առաւելաբար Լոս Անճելըսի շրջակայքին։ Արեւմտեան ափը Հայաստանէն դուրս գաղութային ամենամեծ կառոյցն է՝ հայութեանը խտացուած տեսնելու առումով, չնայած նրան, որ Ռուսաստանն աւելի մեծ է հայերի թուով։ Սակայն Արեւմտեան ափին առկայ հայկական կառոյցների հարիւրէն աւելի թուով եւ կազմակերպուածութեամբ ամենամեծ կառոյցն է»,- նշեց Յովնան Սրբազանը։
Իր յետագայ խօսքի մէջ Առաջնորդ Սրբազանը թեմի առաքելութիւնը ներկայացրեց 12 կարեւոր կէտերի մէջ՝ սկսելով հոգեւոր առաքելութիւնից, որ ներառում է մասնաւորապէս, կրօնական հրատարակութիւնները, Աստուածաշնչեան սերտողութիւններն ու կրօնական դասախօսութիւնները, ուխտագնացութիւնները, խոկումները եւ հոգեւոր առանձնացումները։
«Թեմի ազգային-մշակութային կեանքը առաքելութիւնը մեղուաբոյն մը եղած է, տարւոյ մէջ 100-է աւելի միջոցառումներ կազմակերպուած են Առաջնորդարանէն ներս», գնահատեց Յովնան Սրբազանը։ Դրանք ներառում են գրական երեկոներ, գրքերի շնորհանդէսներ, երաժշտական ձեռնարկներ, ցուցահանդէսներ, ազգային տօնակատարութիւններ եւ այլն։
Կրթական առաքելութեան մէջ Առաջնորդ Սրբազանը կանգ առաւ յատկապէս հայկական ամենօրեայ վարժարանների, կիրակնօրեայ եւ շաբաթօրեայ դպրոցների, FLAG եւ այլ ծրագրերի վրայ։ «Հայկական ամէնօրեայ վարժարաններէն ներս ամենէն մեծ թիւով հայ աշակերտներ ունեցող գաղութն արտաշխարհի մէջ Լոս Անճելըսն է», ասաց բանախօսը: Մասնաւոր դպրոցներից բացի մի քանի շրջանների պետական դպրոցներում եւս դասաւանդւում է հայերէնը: Ամէն տարի թեմը կազմակերպում է ուսուցիչների վերապատրաստութեան դասընթացքներ։
Բաւականին ընդարձակ է ընկերային եւ բարեգործական ոլորտը, որ ընդգրկում է Agape Circle, Բարի Սամարացի ծրագրերը, Կաղանդի նուէրները, աղքատներին դրամական օգնութիւն, Կլենտելի կանանց կեդրոն-ապաստարանին օգնութիւն, աջակցութիւնը Լոս Անճելըսի մանկական հիւանդանոցին եւ այլն։
Անձամբ Յովնան Սրբազանի ուշադրութեան ներքոյ են կրթաթոշակների ծրագրերը։ Դրանք առնչւում են Հայաստանի Ամերիկեան համալսարանին, ՀԲԸՄ Մանուկեան-Տեմիրճեան դպրոցին, Հայ քոյրերու վարժարանին, Մերտինեան եւ Սահակ-Մեսրոպ դպրոցներին։ Առհասարակ խիստ կարեւոր է երիտասարդների հետ աշխատանքը, որոնց հետ, ինչպէս իր խօսքում ասաց Յովնան Սրբազանը, պէտք է անհատապէս աշխատել, վստահել եւ ներգրաւել թեմական ու համայնքային կառոյցներում, քանզի իրենք են վաղուայ պատասխանատուները։ Երիտասարդական ծրագրերից առանձնացնելի են Եռօրեայ երիտասարդական համաժողով- աղօթահաւաքը, մասնագիտական ուղղորդում են եւ խորհրդատուութեան Ներուժ ծրագիրը, ACYO եւ CYMA կազմակերպութիւնները, ամառնային ճամբարները եւ այլն։
Արեւմտեան թեմի ամենօրեայ ուշադրութեան ներքոյ են Հայաստանեան ծրագրերը։ Թեմի հովանաւորութեան ներքոյ են Հառիճավանքն ու համալիրը, Սանահինի վանական համալիրը, «Մեր Յոյս» ծրագիրն ու Կարիքաւոր երեխաների հիմնադրամը, մանկապարտէզների ծրագիր, Մայր Աթոռի Պետրոս եւ Աննա Օրանճաքճիէլ հանդիսութիւնների սրահը, Արցախեան մարդասիրական ֆոնտ, Սիրիահայերի աջակցութեան հիմադրամը եւ այլն։
Իր յետագայ խօսքի մէջ Յովնան Սրբազանը հերթականութեամբ խօսեց նաեւ թեմի միջեկեղեցական կապերի, պետական եւ հասարակական ու բարեգործական կազմակերպութիւնների հետ աշխատանքի ոլորտների մասին։ Մեծ է ներգրաւուածութիւնը հայ համայնքային կեանքի մէջ։ «Բազմաթիւ հրաւէրներ կը ստանանք եւ զանազան հայկական կազմակերպութիւններէ, օտար հաստատութիւններէ, եկեղեցիներէ, պետական կառոյցներէ, դիւանագիտական ներկայացուցչութիւններէ եւ կը մասնակցինք միջոցառումներուն», նշեց Յովնան Արքեպիսկոպոսը։ Գործունէութեան այս մեծ դաշտի մասին տեղեկատուութիւնն է ապահովում Առաջնորդարանի մետիա բաժինը՝ սոցիալական ցանցերով, հեռատեսիլով, կայքէջով եւ այլ միջոցներով։
Այս ամէնի մէջ յատուկ շեշտելի է Ս․ Էջմիածնի հետ կապը։ Առաջնորդ Սրբազանը անդամ է Գերագոյն Հոգեւոր Խորհուրդի 1999-ից, եղել է Համաշխարհային եկեղեցասէր երիտասարդաց կազմակերպութեան ընդհանուր պատասխանատուն, Վեհափառ հայրապետի կողմից նշանակուել է Հայ եկեղեցւոյ Կանոնադրութեանց Յանձնախումբի ատենապետ, համաատենապետ՝ Թեմական-Ծխական կեանքի կազմակերպման յանձնախումբի, գլխաւորում է Մայր Տաճարի վերանորոգման համահայկական դրամահաւաքը։ Համապատասխան չափով էլ սերտ է ամենօրեայ կապը Մայր Աթոռի, մեր եկեղեցու կառոյցների ու Վեհափառ Հայրապետի հետ։
Նկարագրուածը հիմք է տալիս ասելու, որ Արեւմտեան թեմը ոչ միայն մեր եկեղեցու, այլեւ առհասարակ հայոց կեանքի կարեւորագոյն օղակներից է թէ՛ գործունէութեան ոլորտներով, թէ կատարուած աշխատանքով ու արդիւնքով, 35 եւ աւելի թեմական կառոյցներով, որոնցում ընդգրկուած են, հոգեւորականների հետ մէկտեղ, նաեւ աշխարհիկ անձինք, եւ դա «մեծ օրհնութիւն է, քանզի ոչինչ կարելի է իրագործել առանց մեր ժողովուրդի ամբողջական ներգրաւուածութեան»։
Վերջին այս մտքին էր առնչւում քննարկման մասնակիցների այն հարցը, թէ Արեւմտեան թեմն այդքան խնդիրներ յանձն առնելով՝ նոր սահմաններ չի՞ նախանշում եկեղեցւոյ համար, այդ ներգրաւուածութիւնը «ինչպէ՞ս կարելի է արդարացնել հայ եկեղեցւոյ համար»։ «Դրանք հարիւր տոկոսով հոգեւոր են,- պատասխանեց Յովնան Սրբազանը,- մեզ համար ամենակարեւորը հոգեւոր առաքելութիւնն է, բայց նաեւ եկեղեցին իր վրայ պէտք է վերցնէ այդ դերը, որովհետեւ հաւատքը պէտք է նաեւ գործնապէս երեւելի դառնայ մեր կեանքի մէջ»։
Համայնքի ու նաեւ թեմի ներսում առկայ են նաեւ խնդիրներ, որոնք նոյնպէս չշրջանցուեցին բանախօսութեան ժամանակ։ Դրանց մէջ ամենից էականը որպէս հայ համայնք դիմակայելու բարդութիւններն են։ Հայ համայնքի եւ եկեղեցու առջեւ ծառացած դժուարութիւններից յիշատակուեցին վարչական բաժանումը, աղանդների առկայութիւնը, խառնամուսնութիւնները, տարբեր վայրերից եւ տարբեր ժամանակներում եկած հայերի կենցաղավարման տարբերութիւնները, հայ դպրոց պահելու բարդութիւնը եւ այլն։ Սակայն եւ՝ «Բարեբախտութիւն է, որ ներքին համերաշխ, խաղաղ գործունէութեան դաշտ է ստեղծուած։ Երիտասարդներն կը ձգտին ամբողջական միութեան»։
Քննարկման մասնակիցները, Դոկտ. Տագէսեանի համադրումով, բազմաթիւ մասնակի հարցեր ուղղեցին բանախօսին ԱՄՆ հայօճախի հետ կապուած այլեւայլ ճշտումներով նոյնպէս։ Քննարկումը, կարելի է ասել, պարփակեց խնդիրները ողջ շրջանակը, որ գոյութիւն ունեն ԱՄՆ հայ կեանքի մէջ եւ մասնաւորաբար Արեւմտեան թեմում։ Եւ ամփոփելիս Յովնան Սրբազանը շնորհակալութեան խօսք ասաց կազմակերպիչներին ու մասնակիցներին այս կարեւոր ու օգտակար ձեռնարկի համար, կարեւորեց յատկապէս միասնականութեան գաղափարը՝ ասելով. «Միայն ձեռք ձեռքի տալով, միասնական աշխատանքով է, որ պիտի յաջողինք, ուրիշ ձեւ չկայ, եւ այդ յաջողութիւնը բոլորինը կը դառնայ, եւ լաւագոյն պատգամ ու հոգեւոր ժառանգ թողած կ’ըլլանք յաջորդ սերունդներուն համար։ Հաւատացողն եմ այդ ամենուն ու նաեւ անտրտունջ պիտի շարունակենք մեր առաքելութիւնը»։
Վերջում «Զարթօնք» օրաթերթի գլխաւոր խմբագիր Սեւակ Յակոբեանը շնորհակալութիւն յայտնեց մասնակիցներին, Սրբազան հօրը՝ հետաքրքիր զրոյցի ու քննարկման համար։ «Սրբազանին համապարփակ ելոյթէն յետոյ ԱՄՆ արեւմտեան ափի թեմը աւելի եւս ծանօթ հայօճախ մըն է սոյն լսարանին մասնակիցներուս համար, որուն համար դարձեալ շնորհակալ ենք Գերշ. Տ. Յովնան Արք. Տէրտէրեանին: Մեր յաջորդ հանդիպմանը խօսելու ենք «Սփիւռքի Ներուժի Տեսլական. Մշակման եւ Օգտագործման Հնարաւորութիւններ եւ Պահպանման Մարտահրաւէրներ» թեմայով: Բանախօսը լինելու է Պէյրութի Հայկազեան Համալսարանի Նախագահ՝ Վեր. Դոկտ. Փոլ Հայտոսթեանը: Շնորհակալ եմ բոլորին մասնակցութեան համար»,- ամփոփեց հանդիպումը Սեւակ Յակոբեանը։