44-օրեայ պատերազմի աւարտից անմիջապէս յետոյ պարզ դարձաւ, որ ադրբեջանական կողմի վերահսկողութեան տակ մնացած տարածքների հայկական սրբավայրերը վերստին կարիք ունեն պաշտպանութեան։
Անսալով Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ. Վեհափառ Հայրապետի 2020 թ. Նոյեմբեր 27-ի կոչին՝ Արեւմտեան թեմի Առաջնորդ Գերշ. Տ. Յովնան Արք. Տէրտէրեանի անմիջական նախաձեռնութեամբ 2020 թ. նոյեմբերի վերջերից արդէն նախաձեռնուեց եւ ստեղծուեց «Ի պաշտպանութիւն Արցախի հոգեւոր եւ պատմամշակութային ժառանգութեան» Յանձնաժողովը՝ նպատակ ունենալով քայլեր ձեռնարկել հայկական աւելի քան 1700 յուշարձանների պահպանութեան ուղղութեամբ։ Սրբազան Հօր նախագահութեամբ Յանձնաժողովի աշխատանքներին մասնակցելու հրաւիրուեցին անուանի հայագէտներ, իրաւաբաններ, հոգեւոր հայրեր, աշխատանքներին մաս կազմեցին նաեւ, Արեւմտեան թեմի հետ մէկտեղ, ԱՄՆ Արեւելեան թեմը, Կենտրոնական Եւրոպիոյ եւ Սուէտի Հայրապետական Պատուիրակութիւնը, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի թեմերը։
Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի Արցախի հոգևոր-մշակութային ժառանգութեան գրասենեակի հետ համագործակցութեամբ Յանձնաժողովն ունեցաւ գրեթէ շաբաթական պարբերականութեամբ առցանց ժողովներ, որոնց տարբեր առիթներով մասնակցել են 40-ից աւելի անդամներ տարբեր թեմերից ու հաստատութիւններից։ Կազմակերպական հարցերի կարգաւորումը, ժողովների ատենապետութիւնը, նաեւ, ոչ պակաս կարեւոր չէ՝ համաժողովների կազմակերպման տնտեսական ապահովութիւնը գլխաւորաբար յանձն առաւ Յովնան Արք. Տէրտէրեանը։ Ստեղծուեց եւ այժմ գործում է յատուկ համաժողովի համար ստեղծուած կայքը https://www.irfpeace.org/ ուր կարելի է գտնել նիւթեր համաժողովի ծրագրի, մասնակիցների եւ այլնի մասին։
Նախապատրաստական այս աշխատանքներից յետոյ սեպտեմբերի 8-ից մեկնարկեց «Միջազգային կրօնական ազատութիւն եւ խաղաղութիւն» քառօրեայ համաժողովը, որ Ս. Էջմիածնի յարկի տակ է մէկտեղել բազմաթիւ անուանի գործիչների, Քոյր Եկեղեցիների և քրիստոնէական կառոյցների ներկայացուցիչների, գիտնականների, ի մասնաւորի նպատակ ունենալով՝ հանրահռչակել Արցախի հայկական ժառանգութեան պահպանութեան հարցերը եւ նպաստել դրանց պաշտպանութեան քայլերին։ Համաժողովի մասին անդրադարձել է «Շողակաթ» հեռուստաընկերութեան պատրաստած տեսանիւթը։ Մենք յառաջիկային առաւել մանրամասն կ’անդրադառնանք այս հարցերին, յաւելենք միայն, որ արդէն իսկ ընթացքի մէջ են յաջորդ կոնֆերանսների կազմակերպումը, ինչպէս օրինակ՝ Զալցբուրգում, Արեւմտեան թեմում, որոնք տեղի կ’ունենան 2022 թուականին։
Ներկայ հաղորդագրութեանը կը կցենք յանձնախումբի անդամների ամբողջական ցանկը․
H.E Archbishop Hovnan Derderian
Primate of the Western Diocese of the Armenian Church of North America
Archbisop Vicken Aykazian
Ecumenical Director and Diocesan Legate of the Eastern Diocese of the Armenian Church of America
Bishop Hovakim Manukyan
Primate of the Diocese of the Armenian Church in the United Kingdom and Ireland
Very Rev. Fr. Pakrad Berjekian
Parish Priest of the St. John Garabed Armenian Apostolic Church of San Diego
Very Rev. Fr. Garegin Hambardzumyan
Head of Office for Artsakh Spiritual-Cultural Heritage Issues, RA
*Staff of the Office for Artsakh Spiritual-Cultural Heritage Issues
Anush Khurshudyan
Coordinator of the Office for Artsakh Spiritual-Cultural Heritage Issues
*Staff of the Office for Artsakh Spiritual-Cultural Heritage Issues
Robert Avetisian
Permanent Representative of the Nagorno Karabakh Republic to the United States
Dr. Mary Papazian
President of San José State University, USA
Dr. Christina Maranci
Professor at Tufts University, Art History Department, USA
Dr. Heghnar Zeitlian Watenpaugh
Professor of Art History, Department of Art and Art History, University of California, Davis, USA
Prof. Barlow Der Mugrdechian
Berberian Coordinator of the Armenian Studies Program
California State University, Fresno
Dr. Sergio La Porta
Haig and Isabel Berberian Professor of Armenian Studies
Interim Associate Dean of the College of Arts and Humanities
California State University, Fresno
Dr. Rachel Goshgarian
Associate Professor, Department of History, Lafayette College, Easton, USA
Dr. Hratch Tchilingirian
Associate of Faculty of Oriental Studies
University of Oxford
Dr. Hagop Panossian
Analysis Research & Planning for Armenia, President
Simon Maghakyan
Visiting Scholar at Tufts University and Lecturer in International Relations at the University of Colorado Denver, USA
Dr. Jasmine Dum-Tragut
Director of the Center for the Study of the Christian East at the University of Salzburg, Austria
Jora Manoucherian
Research on Armenian Architecture, President
Norayr Poghosyan
Doctor of Philological Sciences, Associate Professor of YSU
Armineh Pogosian
United Kingdom
Ms. Malvine Hakobyan
Coordinator-Secretary of the Office for Artsakh Spiritual-Cultural Heritage Issues
*Staff of the Office for Artsakh Spiritual-Cultural Heritage Issues