Կը ներկայացնենք «Հայերն Այսօր»ի հարցազրոյցը ամերիկահայ բարերար Վահէ Կարապետեանի հետ, որ իր ծաւալած բարեսիրական, հայրենանուէր գործունէութեամբ եւ հայապահպանութեան միտուած ծրագիրներով՝ մեծ աւանդ ունի Հայաստանի, Արցախի եւ Սփիւռքի մէջ:
– Պարոն Կարապետեան, անցեալ տարի Երևանում մեծ հանդիսութեամբ բացուեց «Վահէ Կարապետեան» կենտրոնը,որը Դուք նուիրաբերեցիք ՀԲԸՄ–ին: Ինչո՞վ էր պայմանաւորուած այդ որոշումը:
-Իմ կեանքում ես միշտ լծուած եմ եղել ազգային գիտակցութիւնը զարգացնելու աշխատանքների մէջ, յատկապէս՝ Սփիւռքում: Միշտ տարուած եմ եղել միասնականութեան խնդրով, որպէսզի դժուարին պայմաններին կարողանանք մեր հայրենիքին օգնութեան հասնել: Իսկ այդ ամէնի համար պէտք է ազգային գիտակցութիւն: Այս փնտռտուքների արդիւնքում՝ իմ մէջ զարգացաւ այն միտքը, որ հայ երիտասարդները պէտք է անպայման գան հայրենիք, ինչը և Սփիւռքի նախարարութեան «Արի տուն» ծրագիրն է կազմակերպում:
«Վահէ Կարապետեան» կենտրոնի շէնքը կառուցուել էր՝ որպէս հիւրանոցային համալիր: Յետոյ միտքս փոխեցի, չուզեցի շահագործման յանձնել, քանի որ դրամ շահելու համար չէի եկել Հայաստան: Ցանկացայ վաճառել, վարձով տալ և այլն, սակայն կնոջս հետ միասին՝ գտանք ամենաճիշդ որոշումը: Որոշեցինք շէնքը նուիրատուութիւն անել ՀԲԸՄ-ին:
Ինչո՞ւ: Այն պատճառով, որ ունեն բազմաթիւ ծրագրեր, որոնք հնարաւորութիւն են տալիս սփիւռքահայ երիտասարդներին Հայաստան այցելել: ՀԲԸՄ-ի ծրագրերին մասնակցում են նաև երիտասարդներ Հայաստանից և Արցախից, ինչը հնարաւորութիւն է տալիս միմեանց հետ ծանօթանալ, մտերմանալ:
Եւ ամենակարևորը՝ ՀԲԸՄ-ն մի կազմակերպութիւն է, որը վստահելի է և կարող է պահել այն, ինչ իրեն տրուած է:
Չմոռանանք նաև, որ միասնականութիւնն է եղել ՀԲԸՄ-ի հիմնադիր Պօղոս Նուպարի գլխաւոր նպատակը: Կատարել բարեգործութիւն, որի հիմնական նպատակը կը լինի ազգային միասնականութիւնը:
Այս նպատակով էլ որոշեցի կառոյցը յանձնել ՀԲԸՄ-ին:
– Պարո´ն Կարապետեան, տարիներ շարունակ ԴուքՀայաստանում եւ Արցախում բարեգործական, հասարակականտարբեր աշխատանքներ էք իրականացրել: Իսկհարցազրոյցներից մէկի ժամանակ ասել էք, որ կը ցանկանաքՀայրենիքին օգտակար լինել նաև գործարար ոլորտում: Այսուղղութեամբ ի՞նչ ծրագրեր ունէք այսօր:
– Պիզնես ոլորտը պէտք է նպատակ ունենայ: Մեզ համար շատ նախընտրելի է՝ Հայաստանի համար այնպիսի ոլորտ ստեղծել, որը չի վնասի մէկ ուրիշի գործին և լարուածութիւն չի առաջացնի: Հայաստանում սա դեռևս անել այնքան էլ հնարաւոր չի, որովհետեւ փոքր երկիր ենք: Բայց վերջին ամիսների զարգացումներն ինձ խորհելու առիթ տուեցին: Մտածում ենք ռազմական արտադրութիւն հիմնել, որը կը ծառայի և մեծ օգնութիւն կը լինի մեր հայրենիքին: Այդ եւ մի քանի այլ նկատառումներով, բայց ոչ անհատական շահի պատճառով:
– Պարոն Կարապետեան, արդեօ՞ք Արցախեան քառօրեայպատերազմն էր պատճառը, որ ռազմական արտադրութիւնհիմնելու ուղղութեամբ սկսեցիք մտածել:
– Այո՛: Այդ օրերն ինձ թելադրեցին, որ միասնականութեան մասին խօսելն աւելորդ է արդէն: Հեռուստատեսութեամբ ելոյթ ունեցայ և ասացի, որ միասնականութեան զէնքը ցած եմ դրել, և մեզ այսօր պէտք է միաւորուել: Մենք այդ 4 օրերի ընթացքում տեսանք, թէ ինչպէս Սփիւռքը ոտքի կանգնեց Հայաստան գալու, հայրենիքին օժանդակելու համար: Իսկ Հայաստանում բոլորը՝ ընդդիմադիր և իշխանաւոր, միասնական դարձան:
Քառօրեայ պատերազմը մեզ առիթ տուեց հասկանալու նաև, թէ ինչի կարիք ունի մեր հայրենիքը: Եթէ մենք կարողացանք մէկ օրում կազմակերպուել ու միասնական դառնալ, ապա այլևս մեզ պէտք է միատեղ աշխատել, միաւորուել՝ ի շահ մեր ազգի: Հիմա սա է իմ գաղափարախօսութիւնը:
– Միաւորուելու համար մեզ ի՞նչն է խանգարում, ի՞նչ է պէտքայդ ամէնն իրականութիւն դարձնելու համար: Եւ ինչի՞ շուրջ է,որ պէտք է միաւորուենք:
– Իհարկէ՝ Հայաստանի շուրջ և Հայաստանի համար: Սփիւռքը պէտք է վստահի Հայաստանին: Իսկ դա Հայաստանից հնարաւոր չէ անել, չեն կարող գնալ և ասել՝ վստահէք մեզ: Դա Սփիւռքից պէտք է լինի:
Սփիւռքն է այն միաւորի ստեղծողը, որի օգնութեամբ պէտք է օգտակար լինի Հայաստանին: Երբ օրերս հանդիպեցի ՀՀ Սփիւռքի նախարար Հրանուշ Յակոբեանի հետ, նա մեր զրոյցի ընթացքում ինձ բաւականին գաղափարներ տուեց: Կարծես՝ մտքերս էր կարդում: Հրանուշ Յակոբեանն էլ է ճշմարտութեան ուղիով գնում: Բայց նրան շատ դժուար է այդ միաւորումը ստեղծել, որովհետև պետական կառոյց է ներկայացնում: Սփիւռքը պէտք է կազմակերպուի, որ կարողանայ օգտակար լինել հայրենիքին:
– Պարոն Կարապետեան, Դուք խօսում էք միաւորուելու մասին,բայց մենք այսօր Սփիւռքում նաեւ հայապահպանութեանխնդիր ունենք: Ի՞նչ է պէտք անել այս ուղղութեամբ:
– Սփիւռքում հայկականութիւնը պահելու գործում մեծ դերակատարութիւն ունեն հայկական դպրոցները: Նրանք ոչ միայն ուսուցանում են, այլև շրջանաւարտներին ամէն տարի բերում են հայրենիք: Նրանք գալիս են Հայաստան շրջագայութիւնների, որպէսզի մօտիկից ծանօթանան Հայաստանին:
Սփիւռքում պէտք է ազգային գիտակցութիւնը տարածել: Պէտք է անգլիախօս հայ երեխաների համար յատուկ հաղորդաշարեր ստեղծել, որպէսզի նրանց մօտ հետաքրքրութիւն առաջանայ հայրենիքի նկատմամբ: Հայրենասիրական գաղափարները նրանց մօտ պէտք է տարածել այնպէս, որ ոչ թէ ձանձրոյթ առաջացնեն, այլ հետաքրքրութիւն սերմանեն:
Սփիւռքահայ երիտասարդներն ամէն օր անգլերէն խօսելով՝ կտրւում են հայկականութիւնից: Բայց ձևերը կան, յուսանք՝ մօտ ապագայում կը կարողանանք իրականութեան վերածել: Աշխատել է պէտք:
– Դուք ինչի՞ շնորհիւ էք կարողացել չհեռանալհայկականութիւնից:
– Հիմքս ամուր է եղել: Ես ծնուել եմ Պէյրութում, երիտասարդութիւնս Հայաստանում եմ անցկացրել, այստեղ եմ ուսում ստացել, մի քանի տարի՝ Պաքւում եմ ապրել: 49 տարի է՝ արդէն Ամերիկայում եմ: Որտեղ էլ որ ապրել եմ՝ միշտ ինձ հայ եմ զգացել: Իսկ Արցախի ազատագրումը՝ կարծես «սրտիցս խօսեց»: Այն մեծ խորհուրդ եւ նշանակութիւն ունի ինձ համար:
– Ինչո՞ւ է Արցախն այդքան կարեւոր Ձեզ համար:
– Արցախը նմանեցնում եմ մօրս՝ Բախտիար-Ազնիւին: Բախտիար՝ թուրքերէն բախտաւոր է նշանակում:
Մայրս ծնունդով Պուրսայի կողմերից է, ում ընտանիքը Հայոց Ցեղասպանութեան ժամանակ սովի, թշուառութեան միջով է անցել: Մեծ մայրս գաղթի ճանապարհին մահացել է: Վեց երեխաների հետ մեծ հայրս անօթի վիճակում է յայտնուել, երբ թուրքերը հաց են առաջարկել նրան եւ փոխարէնը տարել մօրս: Թուրք ընտանիքը մօրս տարել է իր տուն, կերակրել, պահել, որպէս թուրք մեծացրել և կնքել թուրքական անունով`Բախտիար: Սակայն նրան՝ իբրև հայ, դրսում երեխաները միշտ ծաղրել են՝ կեաւուր գոռալով:
Չորս տարի անց` 1919 թուականին, աւետարանականների օգնութեամբ, ովքեր գաղտնի համարակալում էին հայ երեխաներին, մայրս փախչում է թուրք ընտանիքից եւ յանձնւում որդեգրման Նշան Տէր-Ղազարեանների ընտանիքին: Նրա անունը կրկին փոխում են՝ անուանելով Ազնիւ: Մայրս Տէր-Ղազարեանների ընտանիքի հետ տեղափոխւում է Կիպրոս, յետոյ Պէյրութ, ուր 17 տարեկան հասակում ամուսնանում է հօրս հետ:
Այդ պատճառով եմ Արցախը նմանեցնում մօրս՝ որպէս վերածնուած, հայրենիք վերադարձած: Եթէ մայրս թուրք մնար, ապա ես էլ թուրք կը լինէի հիմա:
Սակայն հիմա ես այստեղ եմ, իսկ Արցախը միակ տարածքն է մեր ազգի, որը ազատագրուեց: Եւ մենք պէտք է Արցախին կառչած մնանք: Արցախը մեզ համար փարոս է: Եթէ այդ փարոսը կորցնենք, ապա ժայռին կը հարուածենք: Ամէն գնով՝ պէտք է այդ փարոսը պահենք:
– Ձեր կարծիքով, Հայաստանի 25-ամեայ անկախութեանամենակարևոր ձեռքբերումը ո՞րն է:
– Բարդ հարց է: Անկախութեան կարեւոր ձեռքբերումներից առաջինը, թերևս այն է, որ Հայաստանը ժողովրդավար երկիր է` համեմատած դրացի երկրների: Բաւականին առաջխաղացում է նկատւում տրանսպորտի համակարգում: Մեծ առաջադիմութիւն է տեղեկատուական տեխնոլոգիաների զարգացումը: Այս ուղղութեամբ է, որ բոլորս պէտք է մտածենք, որպէսզի այդ ոլորտն էլ աւելի զարգացնենք: Մեր ամենամեծ աղբիւրը՝ մեր երիտասարդներն են, նրանց պէտք է փորձենք օգտակար լինել:
Իսկ Քառօրեայ պատերազմը ցոյց տուեց, որ մենք պէտք է նոր ուղղութիւններ գտնենք, որպէսզի կարողանանք աւելի մօտիկից օգտակար լինել մեր զինուորներին ու հայրենիքին:
Ես ամէնուր նոյն բանն եմ ասում՝ մի մոռացէք, որ հայ ենք: Զայրանում եմ, երբ գալիս են Հայաստան, շրջագայում են, յետոյ վերադառնում են ու սկսում քննադատել:
Հայրենիքը անձեռնմխելի բան է, հայրենիքը մեր ազգի ողնաշարն է՝ իր սխալներով հանդերձ: Ես միշտ ասում եմ՝ լաւ է այն մարդը, ով Հայրենիք է պահում իր սխալներով հանդերձ: Մենք ի՞նչ ենք անում Սփիւռքում, եթէ մի քանի հոգու օգտակար ենք լինում, դա ոչինչ չի նշանակում: Իսկ հայրենիքը մեր սրբութիւնն է, մեր բուրմունքը, այն վայրը, որտեղ ապրել և մահացել են մեր նախահայրերը: Նրանց արիւնով է ներծծուած մեր հայրենիքի հողերը: Նրանց մարմնի մասունքներով է՝ հայրենիքն այսօր մեզ հասել:
– Եւ վերջին հարցը. ո՞րն է եղել Ձեր ընտանիքից ժառանգուածամենամեծ պատգամը:
– Մայրս ինձ միշտ ներշնչել է չյուսահատուել, սկսած գործը աւարտին հասցնել: Անգամ երեխայ ժամանակ, երբ պարտէզում գործ էի անում, պէտք է վերջացնէի և նոր միայն՝ գնայի խաղալու:
Ես էլ նոյնը կը ցանկանամ խորհուրդ տալ բոլոր երիտասարդներին, որ չյուսահատուեն, այն, ինչին որ հաւատում են՝ նուիրուեն մինչև վերջ: Եթէ յուսահատւում են, նորից փորձեն:
Մայրս ինձ դաստիարակել է նաև լինել երախտապարտ, լինել հաւատարիմ: Իր կեանքի դառը փորձութիւններով՝ իմ մէջ հայրենասիրութիւն է սերմանել, նուիրուածութիւն ազգի նկատմամբ:
Մենք շատ ենք տառապել Հայաստանում. հայրս բանտարկուել է, կորցրել առողջութիւնը և վերջապէս՝ իր կեանքը: Ես յաճախ անօթի եմ գնացել դպրոց, ծակ կօշիկներով: Բայց անկախ ամէն ինչից՝ հայրենիքը վեր է եղել մեզ համար: Ինձ մի առիթով Զօրի Բալայեանը հարցրեց, թէ ինչպէս կարելի է այդքան տառապանքներ կրել և շարունակել սիրել հայրենիքը:
Հնարաւոր է, որովհետեւ հայրենիքը հողի վերեւում երևացողը չէ, հայրենիքը՝ արմատն է: Եթէ չունենանք հայրենիք, ի՞նչ է լինելու մեր վիճակը: Առանց հայրենիքի մենք կը նմանուենք չորացած ծառի, որը կը դադարի գոյութիւն ունենալ:
Ո՞ւմ են պէտք Սփիւռքում մեր դպրոցները, եկեղեցիները, մեր զգացական, քննադատական վերաբերմունքը, եթէ հայրենիքը կորցնենք: Խրատս է, որ պահենք, պահպանենք մեր հայրենիքը, որը դժուարութեամբ է մեզ հասել:
Չպէտք է կորցնելուց յետոյ միայն՝ մտածենք յետ բերելու մասին: Այդժամ ուշ կը լինի: Հպարտ պէտք է լինենք, որ հայ ենք, բայց եւ պէտք է միաւորուենք, փայփայենք ու պաշտպանենք հայրենիքը՝ միասնաբար:
Զրուցեց՝ Լուսինէ Աբրահամեանը