ՅՈՎՍԷՓ ԱՍԱՏՐԵԱՆ
ԾԱՆՕԹ. ԽՄԲ.- Երեք տարի առաջ, 90 տարեկան հասակին մեզմէ յաւէտ բաժնուեցաւ թանկագին ընկեր մը, ազգային եւ մարզական հայ աշխարհի վաստակաշատ գործիչ, սքանչելի հրապարակախօս եւ հրապարակագիր Ընկ. Յովսէփ Ասատրեանը:
Չորս տարի առաջ, Մայրերու Օրուան առիթով գաղութիս Իրաքահայերու Միութիւնը կազմակերպած էր ձեռնարկ մը, որուն գլխաւոր բանախօսն էր հանգուցեալ Յովսէփ Ասատրեան:
Ստորեւ, այդ խօսքէն պատառիկներ կը ներկայացնենք, որպէս յարգանքի արտայայտութիւն այս մեծ մարդ-մտաւորականին: Թող թանկագին Յովսէփ Ասատրեանի բարի յիշատակը յաւերժ ապրի բոլորիս սրտին ու մտքին մէջ:
Թոյլ տուէք Մայրերի օրուան առթիւ, բոլոր տղամարդկանց, հայրերի եւ յատկապէս իմ կողմից ջերմօրէն շնորհաւորել աշխարհի բոլոր մայրերին՝ առանձնապէս հայ մայրերին ցանկանալ բոլորիդ քաջառողջութիւն, ընտանեկան
երջանկութիւն, բերրիութիւն՝ աշխատանքային մեծամեծ յաջողութիւններ ի փառս նոր սերնդի հայեցի դաստիարակութեան, պատկանելիութեան զգացումի ամրապնդման, նրա ֆիզիկական ամրապնդման գործին:
Այսօր Մայրերի օրուայ հանդիսութեան նպատակը կայանում է նրանում, թէ ինչպէս ժամանակակից մայրը ներընտանեկան յարաբերութիւններում նախկինում որպէս «ներքին գործերի» պատասխանատուն, որի հիմնական ֆունկցիան էր երեխայ ծնելը, դաստիարակելը, տնային տնտեսութիւնը վարելը, այժմ նա կազմակերպում է նաեւ ընտանեկան դաստիարակութեան բարդ խնդիրները:
Դաստիարակել նշանակում է տուեալ սերնդին դարձնել իր պատկանած անմիջական հասարակութեան կողմից ընդունուած արժէքների կրողն ու կերտողը, նոր սերնդի մէջ մշակել ուժեղ պատկանելիութեան զգացում ու գիտակցութիւն դէպի իր ժողովուրդը, հայրենիքը, լեզուն, մշակոյթը եւ ընկերային իրականութիւնը, առաւելագոյնս կազմակերպել սերնդի յարմարուելու եւ ներաշխարհացման ընթացքը: Դաստիարակութեան միջոցով մարդ իւրացնում է որոշակի ծրագրով նախատեսուած գիտելիքներն ու հմտութիւնները, ներաշխարհացման է ենթարկում իր շրջապատի կեանքը: Իւրաքանչիւր նոր սերունդ գոյութիւն ունեցող արժէքների բնական ժառանգորդն է: Ինչքան անհատն իրեն զգայ տուեալ ժողովրդին, հայրենիքին, ընկերային միջավայրին պատկանող անձնաւորութիւն, այնքան բարձր է նրա դաստիարակուածութեան աստիճանը:
Մայրերը, հա՛յ մայրերը իրենց կարելին անում են նոր սերնդին ճիշդ դաստիարակութեան համար 24 ժամ պտտուելով իրենց առանցքի շուրջ, 365 օր պտտուելով արեւի շուրջ, միշտ գարնան ջերմ շունչով տոգորուած, արեւից աւելի ջերմացնում են իրենց զաւակների դաստիարակութեան գործը գլուխ հանելու արժանի զաւակներ մեծացնել, որոնք պատրաստ կը լինեն նուիրուած ծառայելու իրենց ժողովրդին ու հայրենիքին, արժանանալով մեր օրհնութեան:
«Մայրս օրհնում էր – խղճի պէս ազնիւ, զեփիւռի պէս մեղմ, գութի պէս բարի – նախքան քեզ, որդիս, թող այլոց հասնի իմ օրհնութիւնը ի մէջն աշխարհի: Ամէն փորձանքից, չարից, չարիքից միշտ ազատ լինես, ու երբ ծերանաս, թող որդիներդ լինեն կարեկից եւ եօթը թոռից նեցուկ ունենաս: Թող սիրտդ ու հոգիդ՝ մեղր ու կաթ ծորեն, ազնիւի համար լինես աղ ու հաց. փուշ ցանես, սակայն վաստակես ցորեն, ու բակ ու դուռդ լինեն լայն ու բաց վատի ու չարի դէմ – բազուկդ ամուր, կռներդ սիւներ, մէջքդ հզօր բերդ: Միշտ լոյս ցանկանաս հանուր ընդհանուր, ամէնքի համար եւ ամէնքի հետ» (Ս. Տարօնցի):
Իւրաքանչիւր կին կամ մայր հանդիսանում է ծնող: Սակայն, պէտք է արձանագրել, որ իւրաքանչիւր ծնող դեռ «մայր» չէ: «Մայր» հասկացողութիւնը ընդգրկում է մայրութեան, բարիութեան, ազնուութեան, անսահման սիրոյ եւ նուիրուածութեան, անխոնջ աշխատանքի ու զոհողութեան, չարչարանքի, բառի լայն հասկացողութեամբ ընտանեկան դաստիարակութեան հետ առնչուած բարդ մանկավարժական պրոցեսի կազմակերպման բնորոշ գծերը: Այս տեսանկիւնից ելնելով ֆրանսացին ասում է «Սրանք են իմ ծնողներ, սա է իմ մայրը, սա էլ իմ հայրը»…
***
20-րդ դարը, յատկապէս նրա երկրորդ կէսը, մեր երիտասարդ աղջիկներին ու տղաներին՝ իր շուայտանքով ու հաճոյքներով, զարգացած այլազան վերնաշէնքերով, աւազախրումի վտանգի առաջ է կանգնացրել նրանց: Այս պարագան պահանջում է մայրերից բացառիկ ուշիմութիւն, դիմադրութիւն, տոկունութիւն, համբերատար վերաբերմունք եւ զոհողութիւն նոր սերնդին վաղուայ սայթաքումներից փրկելու, առողջ ու գիտակից երիտասարդներ դաստիարակելու համար:
Անվիճելի ճշմարտութիւն է այն, որ ազգի ողնասիւնը կազմում են մայրերը. որքա՜ն ընտրեալ, ազնուական ու բիւրեղեայ հոգիներ ու առողջ մարմին ունենան հայ մայրերը, այնքան տոկուն է ազգը, զուլալ, ջինջ ու մաքուր է նրա հոգին: Դրա համար էլ պատմութեան մէջ հայ կինը պատկերուած է որպէս «Գերազանց կին», «Տիկնայք փափկասուն», եւլն., իսկ երբ հարկ է եղել պաշտպանել իր պատիւը, զաւակը, ժողովուրդն ու հայրենիքը, մեր պատմագրերը նկարագրել են հայ մայրերի սխրանքները, նուիրուածութիւնն ու զոհաբերութիւնները իր ժողովրդին ազատագրման գործում, անարդարութիւնների դէմ ուղղուած պայքարում Աւարայրի ճակատամարտից մինչեւ Արցախեան դէպքերը, ուր հայ մայրը ստացել է գերազանց գնահատականը իր նուաճած արդար դատի, իրաւունքի յաղթանակին համար:
…Թանկագի՛ն մայրեր, գարնան զուգադիպող ձեր տօնը թոյլ տուէք կրկին անգամ շնորհաւորել, ձեզ ցանկանալ գարուն բուրող, գեղեցկութիւն ճառագայթող ու հոգեկան ջերմութիւն սփռող հոգի, խինդ ու եռանդ, որպէսզի դուք կարողանաք յուսալի ամուր կամուրջը հանդիսանալ անցեալի ձեր մայրերի ու ներկայի ձեր զաւակների միջեւ:
Ամուր է կամուրջը, ամուր է մեր ազգը: